• नवराज घिमिरे, लगानीकर्ता / विश्लेषक 

जो कसैलाई पनि लाग्न सक्छ सेयर बजार भन्ने शव्द सुन्ने वित्तिकै यो सट्टे वजार वा जुवा घर भन्ने । यदि सेयर बजार जुवा घर हो भने यति धेरै एजेन्सी, यति धेरै कम्पनी, यति धेरै म्यूचुअल फण्डले आफ्नो सेयर किन सुचिकृत गराउँथे र ? यिनीहरु वेवकुफ त छैनन् नि ! सेयर बजार कुनै जुवा घर होईन । यो त एउटा ‘ह्वाइट बिजनेश’ हो । हरेक बजारमा तपाईं जानुहुन्छ, सामान किन्नुहुन्छ वा बेच्नुहुन्छ । त्यसै गरी यो बजार पनि सरल छ , सेयर किन्नु हुन्छ, बेच्नुहुन्छ, बस् त्यहि हो नियम । जस्तो कि ततपाईं तरकारी बजारमा जानुहुन्छ, ‘आलु किन्नु हुन्छ, प्याज किन्नुहुन्छ जे मन लाग्छ किन्नुहुन्छ ।’ त्यसै तरिकाले तपाईलाई कुन कम्पनीको सेयर मन पर्छ किन्नुहुन्छ । जस्तो कि तपाईंलाई बीमाको सेयर , वैंकको सेयर,हाईड्रोको सेयर, होटलको सेयर, कुन ठिक लाग्छ त्यहि किन्नुहुन्छ । तपाँईलाई जुन मनपर्छ किन्नुहुन्छ । 

अव बेच्ने कसरि ? त्यो पनि सरल छ । जव तपाँईले किनेको सेयरको मूल्य बढ्छ, अनि बेच्नुहुन्छ । म तपाँईलाई सुझाव दिन्छु ‘A’ Group को मात्रै सेयर खरिद गर्नुहोस् । तर त्यो तपाँईले धान्न सक्ने हुनुपर्छ । जस्तो कि तपाँई तरकारी खरिद गर्न जानुहुन्छ के छिमेकीलाई सोधेर जानु हुन्छ र ? कति जना परिवार छन्, त्यसको आधारमा किन्नुहुन्छ । त्यस्तै हो सेयर खरिद विधिपनि । तपाँई सेयरमा कति लगानी गर्न चाहनु हुन्छ तपाँईलाई थाहा हुनु पर्छ । 

मानसिक रुपले र आर्थिक रुपले सोच्नुहोस् र ढिला नगरी अहिलेको बेलामा खरिद गरिहाल्नुस । जसरी तपाँई तरकारी वजारमा गएर १,२,५ किलो तरकारी किन्नुहुन्छ यसलाई रिटेल मार्केट भनिन्छ , सेयर मार्केटमा पनि यसै गरि १ कित्ता २ कित्ता ५ कित्ता १० कित्ता गरी जति कित्ता पनि लिन सक्नुहुन्छ । फरक यति छ कि सव्जी आधा किलो पनि किन्न सकिन्छ तर सेयर आधा कित्ताचाहीं किन्न सकिदैन । जस्तो तरकारी बजारमा गएर एक ट्रक तरकारी किनेर पूरै ट्रक बेचेजस्तै सेयर मार्केटमापनि ‘बल्क’मा किनेर ‘बल्क’मै वेच्न पनि सकिन्छ । जस्तो तपाइँले कुनै कम्पनीको ५००० कित्ता सेयर किन्नुभयो । म पुरै ५००० नै एकै पटकमै बेच्छु भने पनि सक्नुहुन्छ म रिटेल हिसावले १/२/१०/२०/५०/१०० कित्ता गरेर बेच्छु भने पनि सक्नुहुन्छ । यसमा के छ बस् कुरा उही सब्जीकै जस्तो हो । अवको केही महिना पछी तपाँई ‘इन्ट्र डे’ खरिद विक्री पनि गर्न सक्नुहुन्छ । 

यसको मतलव हो आजै किन्ने आजै बेच्ने । विहान ११/१२ वजे किन्ने २/३ वजे भित्र बेचीसक्ने । तरकारी बजारमा पनि त ‘इन्ट्र डे ट्रेड’ हुन्छ नि ! हो, त्यही नियम हो यो सेयर बजारमा पनि । जस्तो साग, फर्सिको मुन्टा विहान किन्यो दिन भरिमा बेचीसक्नै पर्छ । तर आलु , प्याज जस्तो तरकारी intra day Trade हुनै पर्छ भन्ने छैन । तपाईंले मलाई सोध्न पनि सक्नुहुन्छ सर कसरी सेयर किन्ने ? त्यो पनि सरल छ । तपाईं एउटा स्टक ब्रोकर छान्नुहोस् । जसलाई सेयर मार्केटको दलाल भनिन्छ । तिनै दलालकोमा गएर एउटा डिम्याट एकाउन्ट र अर्को कारोबारी (trade) एकाउन्ट खोल्नुहोस् । तपाँईसँग वैंक खाता हुँदैहोला । त्यसैमा लिंक गराउनुस । यति भइसकेपछि तपाँईले केही रकम दलालकोमा जम्मा गराई दिनुस तपाईंको कारोबार फोनकै भरमा पनि सुरु भइहाल्छ । 

यहाँ प्रश्न पनि उठन सक्छ सर मैले कतिको सेयर किन्न पर्छ ? यो पनि सरल छ तपाँईले आफ्नो घाटी हेरेर हाड निले जसरी जति आफुसँग क्यास छ, त्यतिको लिन सक्नुहुन्छ । स्मरण रहोस् सेयर किन बेचे संसार भरिनै उधारोचाहीं हुँदैन है ! अव वेच्ने कसरी ? प्रोसेस एउटै हो जसरी खरीद गर्नुभएको थियो त्यसैगरी आफ्नो दलाललाई फोन गरेर वेचिदिनुस भन्नुहोस् । तपाँईको सेयर विक्री हुन्छ र तिन कार्य दिनमा तपाँईको हातमा क्यास आउँछ । त्यसैले त भनिन्छ, सेयर मार्केट १००% ‘व्हाइट बिजनेश’ किनकी यहाँ पैसा वैंक एकाउन्टबाटै आउँछ र जान्छ पनि । सुरुमै बैंक त्यो पैसालाई धोवी धुलाई गरेर सेतो पारिसकेको हुन्छ । ब्रोकर अफिसमा क्यास लेनदेन चल्दैन । त्यसैले तपाँईसँग जति पैसा छ, त्यतिले नै यो बिजनेश सुरु गर्न सक्नु हुन्छ । जस्तो १०००/५०००/५०००० वा लाख रुपैयाँबाट । आजलाई यति नै बाँकी अर्को भागको प्रतिक्षा गर्नुहोला ।