बिकास बैंकहरुमा कोभिडका कारणले विभिन्न समस्याहरु देखिएका छन् । सबैतिर देखिएको महामारीको प्रभाव बैंकमा पनि देखिएको छ ।  तरलता संकटले गर्दा रिकभरीमा समस्या देखिएका छन् । त्यसलाई सहज हुने तरिकाले नै मौद्रिक आउनुपर्छ भन्ने हाम्रो अपेक्षा र विश्वास हो । सरकारको नीति भित्र रहेर सबैलाई सहज हुने गरी राइट सेयर इस्यु गर्न स्वीकृति दिने हिसावले मौद्रिक नीति आओस भन्ने पनि हाम्रो चाहाना हो । अर्को कुरा हामीले बिगतमा पनि कुरा राखेको तर अहिलेसम्म सम्बोधन नभएको विषय भनेको एलसीको हो । वाणिज्य बैंकहरु भन्दा बिकास बैंकहरु प्राविधिक रुपमा कतै पनि कमजोर छैनन् । मेनपावरका हिसाबले पनि हामी अगाडी छौं । यस्तो स्थितिमा बिकास बैंकहरुलाई एलसी खोल्न किन नदिने ? हामीले यो समस्याको सम्बोधन यसपाली होस् भन्ने अपेक्षा गरेका छौं ।  थर्ड पार्टी कोल्याट्रलको कुरा पनि हामीले राखेका छौं । एउटाले कम्पनी खोल्यो, आफ्नो नाममा घर जग्गा छ, त्यो घर जग्गा कम्पनीबाट काम गर्दा कम्पनीमा ट्रान्सफर गर्नु पर्ने हुँदा सानो-सानो काम गरेर खानुपर्ने व्यवसायीहरुलाई मर्का परेको देखियो । त्यसकारण प्रोप्राइटर आफैं छ र सम्पत्ति आफ्नै नाममा छ भने त्यसलाई थर्ड पार्टी नमानी काम गर्ने व्यवस्था होस् भन्ने चाहाना हाम्रो छ ।जसरी पनि अहिले बजारमा देखिएका असहज परिस्थितिलाई एडजष्ट गर्नेगरी मौद्रिक नीति आउनुपर्छ भन्ने हाम्रो अपेक्षा हो ।

तरलता संकट त्यसै आएको होइन र यो हल्का विषय पनि होइन । जवसम्म हामी उत्पादन बढाउँदैनौं, उपभोग्य सामान हामी आफैं उत्पादन गर्दैनौं, तवसम्म तरलताको समस्या रहीनै रहन्छ । सबैभन्दा ठुलो कुरा उत्पादन हो । हामीले आयात कम गर्नेगरी उत्पादन बढाउनुपर्छ । बैंकहरुले पनि जुन किसिमले लगानी गरेका छन्, त्यसमा अव हामीले पनि कन्ट्रोल गर्नुपर्छ । पूँजीगत खर्च नबढ्ने, हामी उत्पादन पनि नगर्ने अनि सबै कुरा आयातमै भर पर्दा तरलता संकट कम हुने स्थिति रहँदैन ।

सबैले के कुरा बुझ्नुपर्छ भने – नेपाल राष्ट्र बैंक र वित्तीय संस्थाबाट मात्र नभएर टोटल सिस्टम बाट नै तरलता संकट आएको हो। युक्रेन र रसियाको युद्धका कारण हामीलाई सामान आयात गर्न पनि महँगो भईरहेको छ । सबै कुराको भाउ बढेको छ । महंगी यसैकारण बढेको छ । जति रकममा समान आउंथ्यो, अहिले त्यसको कष्ट नै बढेको छ । खरिद मूल्य बढेपछी त्यसले महंगी बढाउँछ नै । अव विस्तारै युद्ध कम हुँदै जाने देखियो भने केहि संकट कम त हुन्छ नै । आशन्न चुनावबाट पनि केहि पैसा सिष्टममा आउला । तर पूरै फ्री हुने अवस्था तत्काल देखिएको छैन । त्यसका लागि अझै १-२ बर्ष त लाग्छ नै । तत्काल अहिलेको अवस्था हेर्ने हो भने तरलता संकट यतिमै सकिन्छ भन्न सक्ने अवस्था छैन ।

यस विषयमा लामो बहस भईरहेको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुले अनुत्पादन क्षेत्रमा लगानी कम गर्नुपर्यो । हामी नागरिकले बिलासिताका बस्तुहरुको उपयोग कम गर्नुपर्यो । हामी नेपाल सरकारलाई धेरै गाली मात्र गर्छौं । तर यस्तो अवस्थामा त हामीले सरकारलाई सहयोग पनि गर्नुपर्छ । कुन समान आयात गर्ने कुन नगर्ने वा कुन कम गर्ने भन्ने विषयमा सबै पक्ष सचेत भयो भने यो समस्या समाधानका लागि पक्कै सहज हुन्छ । अर्को कुरा भनेको रेमिट्यान्स भित्र्याउन बैंकिङ च्यानलबाट नै विशेष पहल गर्नुपर्यो । यति काम गरियो भने तरलता केहि सहज पक्कै हुन्छ । तर हामीले अहिले जे छ, त्यहि नै गरिरहयौं, र समस्या समाधानका लागि कुनै पनि पहल गरेनौं भनेचाहिं स्थिति सहज तरिकाले अगाडी बढ्दैन ।

५. अन्त्यमा मौद्रिक नीतिमा तपाईंको सुझाव ?

खासमा तथ्य के हो भने, मौद्रिक नीतिमा हामीले जे भन्छौँ, त्यो हुन्छ भन्ने होइन र हुन सक्ने अवस्था पनि रहन्न । नेपाल राष्ट्र बैंकले धेरै पक्षलाई हेरेर मौद्रिक नीति बनाउँछ । यसमा स्वयम् नेपाल राष्ट्र बैंकका पनि धेरै बाध्यताहरु हुन्छन् । केन्द्रीय बैंकले पनि आफ्ना बाध्यता र सिमाहरुमा रहेर अहिलेको परिस्थितिलाई सम्बोधन गर्नेगरी र समस्याहरु केहि हदसम्म भएपनि समाधान हुनेगरी मौद्रिक नीति ल्याउन जरुरी छ । र मौद्रिक नीति सोहि अनुसार आउँछ भन्ने अपेक्षा पनि छ ।