काठमाडौं । बिहीबार बिहान कांग्रेस नेता चन्द्र भण्डारीको घरमा रहेको खाना पकाउने ग्याँस लिकेज भएर भण्डारी गम्भीर घाइते भएको र उनकी आमाको निधनको खबरले सारा देशमा सन्नाटा छायो । काठमाडौंको बुद्धनगरस्थित सांसद चन्द्र भण्डारीको घरमा प्रयोग भएको ग्याँस सिलिण्डर दुई महिना अघि भरिएको थियो । राजधानी नामक कम्पनीको उक्त ग्याँस भण्डारीले दुई महिना अघि नजिकैको लुम्बनी मार्टबाट साटिएको खुलेको छ ।

यो घटनामा ग्याँस लिकेज भएको हो वा सिलिण्डर पड्केको हो भन्ने विवरणमाथि प्रहरीले अनुसन्धान गरिरहेको छ । घटनास्थल हेर्दा सांसद भण्डारी र उनको आमाबाहेक घरका अन्य कुनै पनि संरचनामा आगो लागेको छैन भने धुवाँको कालो समेत भान्सामा देखिंदैन । यसले घटना ग्याँसको लिकेजका कारण भएको हुनसक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ । तर भान्सा छिर्ने काठाको ढोका चिरिएको छ, भान्सा सामुन्नेको आमा सुत्ने कोठाको झ्याल र प्यासेजमा रहेको बत्तीको सिसा फुटेको छ भने भान्सा नजिकै बाहिरपट्टीको सानो स्टोरको छाना उडेको छ र  ढोका पनि चर्केको छ । यसले केही नपड्की यस्तो कसरी हुन सक्छ र भन्ने आशंका जन्माएको छ । फेरि यता भण्डारीकी भाइ-बुहारीका अनुसार ग्याँसको, सिलिण्डरबाट रेगुलेटर छुट्टिएको थिएन भने चुल्हो र ग्याँसको पाइप पनि सामान्य अवस्थामै थियो । मान्छे नै मर्ने र झ्यालका सिसा फुट्नेगरि भको घटनामा ग्याँसको पाइपसमेत सग्लो कसरी भयो भन्ने प्रश्न पनि उब्जेको छ ।

उता बिहीबार नै दाङमा पनि ग्याँसको सिलिण्डर पड्केको खबर छ । इलाका प्रहरी कार्यालय, तुलसीपुरका अनुसार खाना पकाउने ग्यास सिलिन्डर विस्फोट हुँदा तुलसीपुर उपमहानगरपालिका-१६ लहलौराकी ५० वर्षीया कुसुम केसी र चितवनको भरतपुर महानगरपालिका-५ घर भई हाल तुलसीपुर-१६ मा बस्दै आएका २९ वर्षीय आशिष खनाल घाइते भएका छन् । यसले पनि अब बम झैँ रहेका किचेनका सिलिण्डरको प्रयोगमा विशेष ध्यान दिनुपर्ने देखिएको छ ।

आखिर ग्यास सिलिन्डर बिस्फोट हुने कारणहरु के के हुन् त ? ती कारण हुन् :
१.सिलिन्डर भित्रको बढी प्रेसर
२.सिलिन्डर पुरानो हुनु
३.सिलिन्डरको जाँच गर्ने सिस्टम् नहुनु
४.रेगुलेटरको रबर लुज हुनु
५.PVC पाइपबाट लिकेज हुनु(मुसाले काटेर, पुरानो भएर, घस्रेर)
६.लिकेज भैसके पछी-आगोको झिल्को पाउनु,  बत्तीको स्विच अन गर्नु

अव यस्ता घटनाबाट जोगिन के गर्नुपर्छ त ?
१. खाना पकाइ सके पछी सिलिन्डर को  रेगुलटर बन्द गर्नु पर्छ ।
२. सिलिन्डरमा आगलागी सुरु भै सके पछी १०-१५ मिनेट समय हुन्छ बिस्फोट हुनु अघि त्यो समयमा नै निम्न उल्लेखित कार्य गर्न सकियो भने बिस्फोट लाई रोक्न सकिन्छ

-यदि पाइपमा आगो लाग्यो भने: एउटा बोरा वा कपडा पानीमा भिजाएर सिलिन्डरलाई छोपिदिने अनि एक छिन पछी रेगुलेटर बन्द गरिदिने
-यदि रेगुलेटरमा आगो लागेको छ भने: एउटा बोरा वा कपडा पानीमा भिजाएर सिलिन्डरलाई छोपिदिने अनि एक छिन पछी रेगुलेटर नै झिकिदिने
-यदि सिलिन्डरमै लिकेज भएको छ र आगलागि भै रहेको छ भने: सकिन्छ भने वा माथी उल्लेखित समय छ  भने सिलिन्डरलाई बोकेर बाहिर लैजाने वा कोहि नभएको स्थानमा लैजान कोसिस गर्ने त्यो पनि गर्न सकिने अवस्था छैन भने आफू लागाएत सबै परिवार सकेसम्म छिटाे बाहिर निस्कने र दमकल र प्रहरीलाई खबर गर्ने

अर्को विशेष कुरा के ख्याल गर्नुपर्छ भने तपाईँको ग्यास सिलिण्डरको म्याद एक्सपाएर भएको त छैन? भन्ने हेक्का राख्नुपर्छ । सिलिण्डरको अन्तिम मिति सिद्धिएपछि त्यसलाई कदापी प्रयोग गर्नुहुँदैन।
हामी सबैले बुझ्नुपर्ने कुरा के हो भने सिलिण्डरको माथिको गोलो ह्याण्डललाई तलको भाँडोसँग जोड्ने ३ वटा सीधा चेप्टो डण्डी हुन्छ। त्यही डण्डीमा यसको एक्सपायरी मिति पेन्ट गरिएको हुन्छ। डण्डीमा अङ्ग्रेजी अक्षर A देखि D सम्मका कुनै अक्षरसँग २ वटा अङ्क लेखिएको हुन्छ।अक्षरले एक्सपाइर हुने महिनालाई र अङ्कले एक्सपाइर हुने वर्षलाई सङ्केत गर्दछ।

A लेखिएको छ भने जनवरी देखि मार्च ।
B लेखिएको छ भने अप्रिल देखि जून।
C लेखिएको छ भने  जुलाई देखि सेप्टेम्बर।
D लेखिएको छ भने अक्टोबर देखि डिसेम्बर।

यो तस्बिरमा उल्लेख गरिएको नमूनामा C.13 लेखिएको छ अर्थात् सन् २०१३ को जुलाई देखि सेप्टेम्बरसम्मको एक्सपायरी मिति छ भनेको हो । त्यसैले, ग्याँस किन्दा अन्तिम मिति हेरेर मात्रै सिलिण्डर लिनुहोला। आफै सचेत हुनुहोला।

अर्को कुरा कठै मेरो देश, जहाँ मान्छे जल्दा उपचार गर्ने एउटा राम्रो अस्पताल पनि नहुनु हदैसम्मको दुखद् विषय होइन र ? आखै अघि जलेर आमाको मृत्यु, आफुलाई पोलाईको त्यो असह्य पीडामाथि देशमा गतिलो उपचार नहुनुको पीडा । डाक्टर र साथीभाईले बिदेश जानै पर्छ भन्छ । अनि उ कसरी देशप्रती सतुष्ट हुन सकोस् ।  सके बिदेश जा नसके मर। आखिर यो नियती कहिलेसम्म ?