काठमाडौँ । केहि समय अघिको कुरा हो, प्रभु बैंकको बोर्डसम्म एउटा गुनासो पुग्यो -‘बैंकका डेपुटी सीइओ मणिराम पोखरेलले ऋणको फाइलमा ५ प्रतिशत रेट नै तोकेर कमिसन उठाईरहेका छन् ।’

एक ग्राहकले आफ्नो जग्गा धितोमा राखेर ५० लाख रुपैयाँ ऋण निकाल्न खोज्दा सो प्रक्रियामा सहयोग गर्ने, ऋण पनि निकालिदिने तर, त्यसवापत ५ प्रतिशत कमिसन चाहिने भन्दै अनामनगरस्थित एक रेष्टुरेण्टमा बोलाएर देवकोटा थरका एक बिचौलियामार्फत ‘डिल’ गरेको आरोप लागेपछि बोर्डले यसबारे ‘सिरियस छानविन’ गर्न भन्यो ।

त्यसपछि बैंकले यस विषयमा आन्तरिक तर गोप्य रुपमा छानविन गर्यो । छानविनका क्रममा ती ग्राहकले आफुले ऋण मिलाईदिएवापतको कमिसनस्वरुप ४ लाख ६ हजारको चेक काट्न लगाएको भन्ने आरोप, सो चेक साटिएको शंकास्पद विवरण भेटियो ।

ती ऋणीले ऋण उपलब्ध भएपछि आफुलाई ‘घुस’वापत काट्न भनिएको चेक काटिएको भनी दिएको गुनासोसँग ठ्याक्कै मिल्ने गरी ३ वटा चेकमार्फत कुल ४ लाख ६ हजार रुपैयाँ साटिएको देखिएपछि घटनाका विषयमा थप केरकार सुरु भयो । केरकारका क्रममा बिचौलियाले आफ्नी श्रीमतीका नाममा चेक काट्न लगाएको, र ऋण पाउनकै लागि आफुले पनि पोखरेलले भने अनुसार नै देवकोटा थरका ती बिचौलियाकी श्रीमतीका नाममा चेक काटिदिएको बताएपछि घुसको चलखेल प्रष्ट रुपमा देखिएको ब्रिफिङ बैंकमा गरियो ।

बिचौलियाका रुपमा काम गर्ने व्यक्ति यस अघि बैंकमै काम गरेर निस्केका व्यक्ति भएको र चेक काटिएको व्यक्ति अर्थात, ती बिचौलियाकी श्रीमती इन्स्योरेन्समा काम गरेको खुल्यो ।

बैंकले यसबारे सिनियर मेनेजमेन्ट हुँदै बोर्डलाईसमेत जानकारी गराउने तयारी गरेको थियो । ठिक त्यहि समयमा विभिन्न संचारमाध्यममा यो विषय सार्वजनिक भयो । संचारमाध्यमले यो विषयलाई थप खोतलखाताल गरेपछि बैंकलाई तथ्यसम्म पुग्न थप सहज भयो ।

त्यसपछि बैंकका तत्कालीन अध्यक्ष, र केहि संचालकहरुले पोखरेललाई बैंकबाट हटाउनुपर्ने माग राखे ।

‘त्यतिबेलासम्म मणिरामजीको विषयमा यस्तै धेरै मौखिक उजुरीहरु प्राप्त भईसकेका थिए । तर यसपाली आरोप प्रमाणनजिक पुग्यो । त्यसपछि हामीले मणिरामलाई निकाल्न भनेका थियौँ ।’ बैंकका त्यतिबेलाका एक संचालकले अर्थ सरोकारसँग भने, ‘त्यसपछि के भयो, उनलाई निकालिएन, त्योचाहिं थाहा भएन ।’

संचालककै कुरा मणिरामलाई हटाउनुपर्छ भन्ने आएपछि बैंकले यस विषयमा तयारी गर्यो, तर मणिराम स्थायी कर्मचारी भएकाले उनलाई सजिलै हटाउन सक्ने अवस्था थिएन । बैंकले उनलाई प्रभु क्यापिटलको सीइओ बनाएर पनि पठाउने तयारी गर्यो, तर यसमा पनि उनी तयार भएनन् ।

‘बैंकले मणिराम सरलाई सहजै हटाउन सक्ने स्थिति नै भएन । मणिराम सरले पनि म कुनै हालतमा बैंक छोड्दिन भनेर ढिपी कस्नुभयो । कतिपय संचालकले निलम्बन गर्ने प्रस्ताव पनि गरे । तर, यस्तो हुँदा बैंककै इमेज बिग्रिने हुनाले उनलाई भिआरएस दिएर पठाउने सल्लाह भएको थियो । तर उहाँसहितलाई बैंकबाट निकाल्न निकालिएको भिआरएसमा उहाँले नै अप्लाई गर्नुभएन ।’ बैंकमा मणिराम निकट एक सिनियर कर्मचारीले अर्थ सरोकारसँग भने, ‘यतिसम्मकि बैंकका अध्यक्षले भेटेरै उहाँलाई मार्ग प्रशस्त गर्न भन्नुभएको थियो । बैंकका सीइओले पनि बैंक छोड्न भन्नुभएको थियो । तर मणिरामजी, सीइओको मेसेज पाएपछि डेंगु लागेको भन्दै घरमा बस्नुभयो । डेंगी पनि यसरी मिलाएर लागेछ कि, ठ्याक्कै भिआरएस अप्लाई गर्ने मिति सकिएको पर्सीपल्ट उहाँ अफिसमा आउनुभयो ।’

त्यसपछि मनिराम एकाएक अग्रकम बनेको ती कर्मचारीको दाबी छ । ‘सीइओले मलाई हटाउन खोज्ने ? अलिअलि कमिसन यहाँ कसले खाएको छैन ? जेल जाने हो भने सबैजना जानुपर्छ भन्दै उनी थप कड्किए ।’ ती कर्मचारीले भने, ‘म सबैको पोल खोल्छु, कतिलाई जेल हाल्छु मलाई थाहा छ, मलाई निकाल्न खोज्ने कसैलाई बाँकी राख्दिन भनेर रिसाउँदै हुनुहुन्थ्यो । त्यसको केहि समयपछि ठ्याक्कै सीइओ, र बोर्डविरुद्ध मिडियामा अनेक खाले समाचार आउन थाले । हामीले त यसलाई संयोग नै मान्यौँ, तर बैंकका संचालकले यसलाई संयोग मान्न तयार भएनन् ।’

ती कर्मचारीका अनुसार संयोग नै सहि, मणिराम सर रिसाउनु र बैंकका निकै आन्तरिक डकुमेन्टहरु बाहिर जाने क्रम एकैपटक भयो । पछिल्लो समय, सीआईबीले बैंकका पूर्व अध्यक्षको अनुसन्धानका क्रममा फाइलहरु माग्ने क्रममा उनै मणिरामलाई भेटेको थियो । सीआईबीले प्रभु बैंकबाट केहि कागजात लिएर कार्यालय नफर्किंदै मिडियामा प्रभु बैंकमा छापा हानेको खबर आयो ।

सीआईबीले गरेको सामान्य सोधपुछलाई छापा भनेर मिडियाबाजी गर्ने दोष पनि मणिरामलाई नै लाग्यो । ‘यो स्वाभाविक पनि थियो । किनकि, प्रहरी आएको खबर मणिराम बाहेक सुरुमा कसैलाई थाहा थिएन । डकुमेन्ट पनि उनैले प्रहरीलाई दिएका थिए ।’ बैंकका एक सिनियर कर्मचारीले भने, ‘मिडियाले सूचना अधिकारीसँग सम्पर्क गर्नुपर्ने हो, तर सो दिन थुप्रै मिडियाकर्मीसँग उनको कुराकानी भएको देखिन्छ, जुन उनको काम नै पर्दैनथियो ।’

अहिले पनि बैंक उनलाई हटाउनुपर्ने अडानमा प्रष्ट छ । तर आफुलाई हटाएर हाकिम बन्ने खेलमा रश्मी पन्त लागेको भन्दै उनले विभिन्न व्यक्तिहरुलाई रश्मीविरुद्ध दुष्प्रचार गर्न लगाईरहेको आरोप पोखरेलमाथि छ ।

प्रभु बैंकका डेपुटी सीइओमाथि आपराधिक लाभको मुद्धा, नक्कली धितो राखेर दिएको ऋण अपचलनको आरोप !

के भन्छन् पोखरेल ?
अर्थ सरोकारसँगको कुराकानीमा उनले सीआईबीका केहि अधिकारी आएपछि डकुमेन्ट आफुले दिएको र सो क्रममा केहि मिडियाकर्मीसँग कुराकानी भएको स्वीकार गरेका छन् । ‘केहि मिडियाकर्मीले फोन गर्नुभयो । कतिलाई थाहा छैन भनिदिएँ, कतिलाई जे हो त्यहि भनिदिएँ ।’ अर्थ सरोकारसँग उनले भने, ‘तर फोन मैले गरेको होइन, मिडियाका साथीहरुले नै गर्नुभएको हो ।’

‘बैंकको विषयमा बोल्ने दायित्व त सूचना अधिकारीको होइन र ?’ हाम्रो प्रश्नमा पोखरेलले भने, ‘मलाई प्रश्न गरेपछि मैले आफ्नो दायित्व पूरा गरेँ ।’

उनले आफुले घुस खाएको कुरा भने मान्न तयार भएनन् । ‘बैंकिङमा बर्षौं बिताएको छु । आजसम्म मैले घुस खाएको कुरा कतै आएको छैन, घुस खाएको त के, सोच्न पनि सक्दिन ।’ अर्थ सरोकारसँग कुराकानी गर्दै पोखरेलले भने, ‘मलाई आरोप लगाएर फसाउन भने बेला बेला विभिन्न व्यक्तिहरु सक्रिय भएको मलाई थाहा छ ।’

उनले ती बिचौलिया भनिएका व्यक्तिलाई आफुले धेरै अघि चिनेको तर पछिल्लो समय कुरा नभएको दाबी गरे ।

उनलाई अहिले हुँदै नभएको धितो राखेर ऋण दिएको र सो रकम चलाएको भन्दै अदालतमा मुद्धासमेत परेको छ । सो केसमा समेत आफुलाई फसाइएको पोखरेलको दाबी छ ।

सीइओ र अध्यक्ष विरुद्ध लागेको विषय पनि गलत भएको उनको दाबी छ । ‘सीइओ सर त मेरो अभिभावक हो नि । उहाँविरुद्ध म किन लाग्छु र ? बरु, धेरैले उहाँलाई म विरुद्ध गलत ब्रिफिङ गरेको जानकारी पाएको छु ।’ पोखरेलले भने ।

के भन्छ बैंक ?
बैंकका सूचना अधिकारी रविन्द्र ढकाल पोखरेललाई निकाल्नेबारेको विषय आफुलाई जानकारी नभएको बताउँछन् । ‘यो विषय मेरो नोटिसमा छैन । भीआरएसमा उहाँले अपलाई नगर्नुभएको सत्य हो । तर भीआरएस भनेको उहाँको व्यक्तिगत स्वतन्त्रताको कुरा पनि होला ।’ ढकालले अर्थ सरोकारसँग भने, ‘बाँकी मणिराम सर सीइओविरुद्ध लाग्नुभएको, घुस खाएर ऋण दिएको भन्ने विषय मलाई थाहा छैन ।’ ढकालले पोखरेलविरुद्ध अदालतमा आपराधिक लाभको मुद्धा परेको विषयसमेत आफुलाई थाहा नभएको दाबी गरे ।

अव के हुन्छ ?
बैंक पोखरेललाई फकाएरै बैंकबाट निकाल्न चाहिरहेको दाबी बैंकका सिनियर कर्मचारीहरुको छ । यहि कारण उनलाई निकाल्नकै लागि फेरि एक पटक भीआरएस निकाल्ने कि भन्ने छलफलमा समेत संचालकहरु लागेका छन्। तर, उनी भने सकेसम्म एक पटक बैंकको सीइओ हुने, नसके पनि बैंकको डेपुटी सीइओ नछोड्ने लाइनमा रहेको दाबी उनका सहकर्मीहरुको छ । स्वयम् पोखरेलले पनि बैंकिङको उत्तरार्द्ध भएकाले आफुले प्रभु बैंक छाड्ने मनस्थिति नबनाएको बताउँछन् । ‘मसँगैका साथीहरु सब सीइओ बनिसके, म पनि एक पटक बैंकको नेतृत्व गर्न चाहान्छु ।’ अर्थ सरोकारसँग कुराकानी गर्दै उनले भने ।