• सुरज प्याकुरेल / अर्थ सरोकार डटकम 

काठमाडौँ- आफुलाई ठुलो इन्सुरेन्स कम्पनी दावी गर्ने आइएमइ जनरल इन्सुरेन्स कम्पनीले १ हजार रुपैयाँको लोभमा कानुनको धज्जी उडायो भन्ने सुन्दा तपाईंलाई अचम्म लाग्न सक्छ । तर यो सत्य हो । कम्पनीले १ हजार रुपैयाँको लोभमा गैरकानुनी लोगो प्रयोग भएको बोर्ड परिवर्तन नगर्दा कम्पनीले प्रचलित ट्रेडमार्क कानुनको धज्जी उडाएको छ । 

प्रसङ्ग कम्पनीले आफ्नो लोगोमा प्रयोग गरेको ® चिन्हको हो । नेपालको प्रचलित ट्रेडमार्क सम्बन्धि कानुनअनुसार कम्पनीले अहिले यसरी आफ्नो लोगोमा उक्त चिन्ह राख्न पाउँदैन । यस विषयमा अर्थ सरोकार डटकमले विशेष सामाग्री प्रस्तुत गरेपछी कम्पनीले नयाँ सामाग्रीहरुमा उक्त चिन्ह हटाएर आफ्नो गल्ती सच्याएको थियो । तर भएका बोर्डहरु कतै नहटाएर त कतै सेतो कागजले छोपेर कम्पनीले ट्रेडमार्क कानुनको धज्जी उडाएको छ । आफुले गरेको काम गैरकानुनी भएको थाहा पाउँदा पाउँदै पनि १ हजार रुपैयाँको लोभ गर्दै कम्पनीका अध्यक्ष हेमराज ढकालको ठाडो आदेशमा कम्पनीले गैरकानुनी काम गरिरहेको छ । 

शनिबार कोटेश्वरमा कम्पनीको कार्यालयको पछाडी देखिएको दृश्य 

कतै सेतो स्टिकरले छोपियो कतै वास्तै गरिएन !

नियम अनुसार कम्पनीले आफ्नो लोगोमा रजिष्टर्ड चिन्ह राख्न् योग्य भइसकेको छैन । यस विषयमा अर्थ सरोकार डटकमले समाचार प्रकाशित गरेपछि कम्पनीले बोर्डलाई हटाउनुको सट्टा अधिकांस ठाउँमा प्रयोग गर्न नमिल्ने चिन्हमा सेतो स्टिकर टाँसेको थियो । तर कानुन बमोजिम यस्तो गर्न पनि नपाइने जानकारहरुको भनाइ छ । ‘आफ्नो भिजिटिङ कार्डमा नामको अगाडी डाक्टर लेख्ने अनि डाक्टरचाहिं केरेर हुन्छ र ? एउटा बोर्ड बनाउन कमिसनमा नखेल्ने हो भने बढीमा १००० रुपैयाँ पर्छ । त्यतिको लोभ गरेर किन यस्तो रबैया ?’ ट्रेडमार्क सम्बन्धि कानुनका एक बिज्ञले अर्थ सरोकार डटकमसँग भने । यसबारे हामीले कम्पनीका अध्यक्ष ढकाललाई सम्पर्क गर्न खोज्दा उनले हाम्रो फोन उठाएका छैनन् । फोन नउठाएपछी हामीले उनलाई पटक पटक एसएमएस गर्दा पनि उनले ‘रिप्लाई’ दिएका छैनन् । कम्पनीले बनेपा, जावलाखेल लगायतका दर्जनौं ठाउँहरुमा गैरकानुनी लोगो प्रयोग गरेको बोर्ड झुन्ड्याएको छ । ती बोर्डहरुलाई सच्याउनुको सट्टा कम्पनीले बोर्डमा सेतो स्टिकर टाँसेर जनता झुक्याउने र कानुनको खिल्ली उडाउने काम गरेको छ । 

शनिबार कार्यालयको अगाडी पट्टी देखिएको दृश्य जहाँ गैरकानुनी चिन्हलाई सेतो स्टिकरले छोपिएको छ ।

 

भएको के हो ? हुनु पर्ने के हो ?

हालका लागि कम्पनीले आफ्नो लोगोमा ® चिन्ह राख्नै पाउँदैन । कम्पनीले प्रयोग गरेको यो लोगोमा उसले रजिष्टर्ड चिन्ह राख्ने हैसियत वा अनुमति पाएको छैन । ट्रेडमार्क दर्ता नै नभई कुनै लोगोमा ® चिन्ह राख्नु अन्तराष्ट्रिय रुपमै वौद्धिक सम्पत्तिमाथिको हस्तक्षेपको रुपमा मानिन्छ । अन्तराष्ट्रिय अभ्यासमा यस्तो काम गर्नेलाई कारवाही समेत गर्ने चलन छ । नेपालमा पनि दर्ता प्रक्रियाको झन्डै एक बर्षपछी मात्र यो चिन्ह आफ्नो लोगोमा राख्न पाइन्छ । अझ कतिपय देशमा त दर्ता भएको ७ बर्ष पछी मात्र TM को ठाउँमा ® चिन्ह प्रयोग गर्न पाइन्छ । नेपालको हकमा यो अवधि झन्डै १ बर्षको छ । नेपालमा पनि पावर र पैसाको राज नचल्ने हो भने आइएमइ जनरल इन्सुरेन्सको यो कदमका लागि उद्योग विभागले कारवाही गर्नुपर्ने हो । रजिष्टर्ड ट्रेड मार्क चिन्हको दुरुपयोग गरेमा कस्तो कारवाही गर्ने भन्ने विषयमा नेपालमा समेत स्पष्ट कानुन छ । यसरी नेपालको कानुन मान्ने हो भने ट्रेडमार्क दर्ताको प्रक्रिया सुरु गरेर दावी विरोधका लागि दर्ता भएको खण्डमा एक बर्षसम्म कम्पनीले आफ्नो लोगोमा TM चिन्ह राख्न पाउँछ । त्यो बीचमा कसैको दावी विरोध पर्यो भने उसले उक्त लोगो गुमाउनुपर्छ । कसैको दावी विरोध परेन भने TM लेखेको एक बर्षपछी उसले ® चिन्ह प्रयोग गर्न पाउँछ । तर आइएमइ जनरल इन्सुरेन्स कम्पनीले नयाँ नामसहितको संचालनको पहिलो दिन नै ® चिन्ह चिन्ह राखेर लोगो सार्वजनिक गरेको छ । जुन सरासर गैरकानुनी हो ।

उद्योग विभागमै सेटिङ ! बदनाम हुँदै कम्पनी ! 

यसो त यस विषयलाई लिएर उद्योग विभागले कम्पनीलाई कारवाही गर्ने कुरा पनि उठेको थियो । तर कम्पनीका अध्यक्ष हेमराज ढकालको सक्रियतामा उद्योग विभागका कर्मचारीहरुलाई समेत घुस खुवाएर कारवाही प्रक्रिया रोकिएको कम्पनीकै उच्च अधिकारीहरुको दावी छ । समरण रहोस् अख्तियारले ट्रेडमार्ककै इस्युमा घुस खाँदा यसअघि त्यहाँका एक कर्मचारीलाई रंगेहात पक्राउ गरेको थियो । 

यता एनबी समूहलाई फकाएर कम्पनीको नाम आइएमइ जनरल इन्सुरेन्स राख्न सफल भएपनि कम्पनी नयाँ नाममा बदनाम हुँदै गएको छ । हेमराज ढकालको मक्खीचुस बानी र कानुनको धजी उडाईएपछी कम्पनी बदनाम हुँदै गएको हो । ट्रेडमार्क सम्बन्धि गलत लोगो छापेर थुप्रै प्रचार प्रसार गरेको कम्पनीलाई राजनीतिक आडका भरमा कसैले कारवाही गर्न सकेको छैन । यसअघि कम्पनीले गरेको गैरकानुनी धन्दाका विषयमा एक अर्को कम्पनीले मुद्धासमेत हाल्ने तयारी गरेको थियो । तर उक्त कम्पनीलाई पनि पैसा दिएर मिलाइएको स्रोतको दावी छ । 

यता कम्पनी भने यसबारेमा बोल्न मानिरहेको छैन । कम्पनीका तर्फबाट होर्डिङ बोर्डको काम गर्ने कम्पनीले इन्सुरेन्स कम्पनीलाई दोष दिँदै केहि गर्न नसक्ने भन्दै सेतो स्टिकर टाँसीरहेको छ भने कम्पनीले समेत केहि हजारको लोभमा गलत काम गरिरहेको छ । अझ अचम्मको कुरा त के छ भने आफुले गरेको काम गैरकानुनी काम भएको थाहा पाउँदा पाउँदै पनि कम्पनीले त्यसलाई सच्याउनु भन्दा विभिन्न अनलाइन, तथा पत्रपत्रिकामा त्यसको विज्ञापन गरिरहेको छ । यसले कम्पनी देशको कानुनलाई कतिसम्म लत्याउँछ र ठुलो घरानाको व्यापारी भएकै कारण कम्पनीका अध्यक्षले कानुनलाई कसरी हातमा लिन्छन् भन्ने प्रमाणित भएको छ।