काठमाडौं । लगभग १५० विकासोन्मुख देशहरूलाई झन्डै १ ट्रिलियन अमेरिकी डलर ऋण दिने चीनले स्वदेशमा नै ‘ऋण बम’ को सामना गरिरहेको छ । बेइजिङलाई ठूला ऋणहरू रद्द गर्न बाध्य पारेको किथ ब्राडसरले टाइम्स न्यूयोर्कले जनाएको छ । चीनले आन्तरिक रुपमा नै ऋण बमको सामना गरिरहेको छः स्थानीय सरकारहरूले तिनीहरूका वित्तीय सहयोगीहरू, र घर जग्गा विकासकर्ताहरूद्वारा तिर्नु पर्ने ऋण ट्रिलियन डलर पुगिसकेको छ ।
अमेरिकी अर्थमन्त्री जेनेट येलेनको चीन भ्रमणको क्रममा मुख्य मुद्दा मध्ये एक यो पनि भएको बताएका छन्। उनले कम आय भएका देशहरूमा सामना गरिरहेको विकसित ऋण संकटलाई सम्बोधन गर्न चीनलाई थप सहयोग गर्न सकिने बताएका छन् । तर, चीनको राज्य–नियन्त्रित बैंकिङ प्रणालीले चीन भित्र ऋणमा धेरै नोक्सान सामना गर्दा विदेशी ऋणमा घाटा हुने भएकोले स्वीकार गर्ने सावधानी अपनाउन आह्वान गरिएको छ ।
जेपी मोर्गन चेसका अन्वेषकहरूले गत महिना चीन भित्रको समग्र ऋण – घरपरिवार, कम्पनी र सरकार सहित– देशको वार्षिक आर्थिक उत्पादनको २८२ प्रतिशत पुगेको बताएका थिए। त्यो विश्वभरका विकसित अर्थतन्त्रहरूमा औसत २५६ प्रतिशत र संयुक्त राज्य अमेरिकामा २५७ प्रतिशतसँग तुलना गर्दा निकै धेरै भएको पाइएको छ ।
चीनलाई अन्य देशहरू भन्दा फरक पार्ने कुरा भनेको यसको अर्थतन्त्रको आकारको सापेक्ष ऋण कति छिटो जम्मा भएको छ भन्ने हो। यदि यसलाई अमेरिका वा ऋणी जापानसँग तुलना गर्ने हो भने, ऋण तीव्र रूपमा बढेको छ। चीनको ऋणमा भएको तीव्र वृद्धि, १५ वर्षअघिको विश्वव्यापी वित्तीय संकटपछिको अर्थतन्त्रको आकारको तुलनामा दोब्बरभन्दा बढीले यसलाई व्यवस्थापन गर्न कठिन बनाउँछ ।
यद्यपि, विकासोन्मुख देशहरूलाई चीनले दिइरहेको ऋण घरेलु ऋणको तुलनामा सानो छ, जुन चीनको वार्षिक आर्थिक उत्पादनको ६ प्रतिशतभन्दा कम प्रतिनिधित्व गर्दछ। तर यी ऋणहरू राजनीतिक रूपमा विशेष संवेदनशील छन् । भारी सेन्सरशिपको बावजुद, चिनियाँ सोशल मिडियामा आवधिक गुनासोहरू देखा पर्छन्– बैंकहरूले पैसा विदेशमा होइन, घरमा गरिब घरपरिवार र क्षेत्रहरूलाई ऋण दिनुपर्छ। यी ऋणहरूमा भारी घाटा स्वीकार्नु चीन भित्र धेरै अलोकप्रिय हुने जनाइएको छ ।
पछिल्ला दुई वर्षमा, विदेशी लगानीकर्ताहरूबाट ऋण लिएका धेरै रियल इस्टेट विकासकर्ताहरूले ती ऋणहरूमा डिफल्ट गरेका छन्, जसमा हालका दिनहरूमा थप दुईवटा पनि छन् । विकासकर्ताहरूले चीन भित्रका बैंकहरूलाई धेरै ठूलो ऋण तिर्न जारी राख्न संघर्ष गरिरहेका छन् । स्थानीय सरकारहरूले उधारो लिनुले समस्यालाई थप जटिल बनाएको छ। विगत एक दशकमा, धेरै सहर र प्रान्तहरूले विशेष वित्तिय एकाइहरू स्थापना गरेका छन् जुन हल्का रूपमा विनियमित र धेरै ऋण थियो। उक्त रकम अधिकारीहरूले अन्य ऋणको ब्याजसहित दैनिक खर्च धान्नका साथै सडक, पुल, सार्वजनिक पार्क र अन्य पूर्वाधार निर्माणमा प्रयोग गरेका थिए ।
ऋण समस्याले चीनका बैंकहरूलाई न्यून आय भएका देशहरूमा ऋणमा घाटा स्वीकार गर्न पनि गाह्रो बनाएको छ। यद्यपि यी मध्ये धेरै देशहरू, जस्तै श्रीलंका, पाकिस्तान र सुरिनामले अहिले पर्याप्त आर्थिक कठिनाइहरूको सामना गरिरहेका छन् । विश्वका विकासशील अर्थतन्त्रको झण्डै दुई तिहाइ वस्तु निर्यातमा निर्भर छन्। विश्व बैंकले अप्रिलमा यो वर्ष वस्तुको मूल्य २१ प्रतिशतले कम हुने प्रक्षेपण गरेको थियो ।
