काठमाडौँ । नेपाल स्टक एक्सचेन्ज लिमिटेडका पूर्व प्रमुख कार्यकारी अधिकृत चन्द्रसिंह साउदले प्रचलित कानुन विपरित सेयर कारोबार गरेको पाइएको छ । अर्थ सरोकार डटकमले प्राप्त गरेको धितोपत्र बोर्डको ‘गोप्य’ छानविन विवरण अनुसार नेपाल इन्स्योरेन्स कम्पनी लिमिटेडको सञ्चालक रहँदा उनले गैरकानुनी रुपमा सेयर कारोबार गरेको खुलासा भएको हो । भ्रष्टचारको बात लागेपछि नेपाल स्टक एक्सचेञ्ज लिमिटेड (नेप्से)बाट राजिनामा दिएका साउद त्यसपछि नेपाल इन्स्योरेन्सको सञ्चालक बन्न पुगेका थिए ।

अर्थ सरोकारले प्राप्त गरेको विवरणअनुसार उनले सञ्चालक भएकै बखत आफ्नो सेयर बिक्री गरेका छन् । २०७९-०२-३० देखि निरन्तर कम्पनीको सञ्चालक रहेका उनले यहि बीच अर्थात २०७९ साल भदौ १५ गते आफ्नो नाममा रहेको कम्पनीको सेयर बिक्री गरेका छन् । उनले २०७९  साल भदौ १५ गते दिउँसोको समयमा ४०० कित्ता सेयर ४४९ रुपैयाँका दरले बिक्री गरेका छन् । सूचीकृत संगठित संस्थाहरुको संस्थागत सुशासन सम्बन्धि निर्देशिका २०७४ को दफा १४ को उपदफा (६) र धितोपत्र दर्ता तथा निष्कासन नियमावली२०७३ को नियम ३८ को उपनियम १ (क) मा भएको व्यवस्था विपरित साउदले गैरकानुनी रुपमा सेयर बिक्री गरेका छन् । नियमावलीको सो व्यवस्थामा

‘संगठित संस्थाको सञ्चालक, कार्यकारी प्रमुख, लेखापरीक्षक, कम्पनी सचिव वा संगठित संस्थाको व्यवस्थापन वा लेखा सम्बन्धी कार्यमा प्रत्यक्ष रुपले संलग्न व्यक्तिले त्यस्तो पदमा बहाल रहँदाका बखत वा त्यस्तो पदबाट अवकाश प्राप्त गरेको मितिले एक बर्षसम्म सम्बन्धित संगठित संस्था वा त्यसको सहायक कम्पनीको धितोपत्र आफ्नो वा आफ्नो परिवारको सदस्य वा अन्य कुनै व्यक्ति वा त्यस्ता व्यक्तिको नियन्त्रणमा रहेको फर्म, कम्पनी वा संस्थाको नाममा वा अन्य व्यक्तिलाई खरिद बिक्री गर्न गराउन वा हस्तान्तरण गर्न वा लेनदेन गर्न सक्नेछैन’ भन्ने उल्लेख छ ।

अर्थ सरोकारले फेला पारेको प्रमाणअनुसार ब्रोकर नम्बर ५९ अर्थात दिव्या सेक्युरिटिज एण्ड स्टक हाउसमार्फत साउदको कारोबार भएको देखिएको छ। धितोपत्र व्यवसायी (धितोपत्र दलाल तथा धितोपत्र व्यापारी) नियमावली २०६४ को नियम २६ को उपनियम (३) को व्यवस्था विपरित सो ब्रोकरले साउदले गरेको गैरकानुनी काममा सहयोग गरेकोसमेत पाइएको छ । सो नियमवालीको व्यवस्थामा ‘धितोपत्र दलाल र धितोपत्र व्यापारीले ऐन, ऐन अन्तर्गत बनेको नियम र जारी गरिएको निर्देशन तथा धितोपत्र बजारको बिनियममा व्यवस्था भए बमोजिम धितोपत्र कारोवार गर्नु पर्नेछ ।’ भन्ने उल्लेख छ । साउद २०७९ जेठ ३० गते कम्पनीको सञ्चालक पदमा नियुक्त भएका थिए ।

साउदलेसमेत सो सेयर झुक्किएर बिक्री भएको तर, बिक्री भएको एसएमएस पाउने बित्तिकै आफुले ब्रोकरलाई भनेर क्यान्सिल गरेको दाबी गरेका छन् । ‘बेलुकी एसएमएस आएपछि मैले मेरो नेपाल इन्स्योरेन्सका नाममा भएको सेयर बिक्री भएको थाहा पाएँ । सेयर बिक्री भएको थाहा पाउनेबित्तिकै मैले ब्रोकरलाई भनेर सो कारोबार क्यान्सिल गर्न, आफ्नो खातामा पैसा नहालिदिन र सो सेयर आफुलाई नै फिर्ता गरिदिन भनेँ । अहिले सो सेयर मेरै खातामा छ।’ अर्थ सरोकारसँग कुराकानी गर्दै साउदले भने ।

यता दिव्या सेक्युरिटिजले पनि आफ्नो र साउदको बचाउ गरेको छ । ‘सेयर बिक्री भईसकेपछि पनि २० प्रतिशत जरिवाना तिरेर कारोबार फिर्ता गर्न सकिहालिन्छ नि ।’ सोमबार दिव्या सेक्युरिटिजमा फोन गर्दा त्यहाँका कर्मचारीले अर्थ सरोकारसँग भने, ‘बिक्रीकर्ताले २० प्रतिशत जरिवाना तिर्छु भनेपछि कुरा मिलिहाल्यो नि ।’

यता धितोपत्र बोर्डले भने साउदले गैरकानुनी रुपमा काम गरेको भन्ने उजुरी आफूकहाँ आएको र सो उजुरीउपर छानविन गर्दा साउद दोषी देखिएको बताएको छ । साउदको कारोबार प्रचलित कानुनविपरित भएको भन्ने प्रमाणित भईसकेको तर बोर्डमा पठाउन बाँकी भएको बताउँदै बोर्डका एक उच्च अधिकारीले अर्थ सरोकारसँग भने- ‘ चन्द्र सिंह साउद, साउदका छोरा सागर सिंह साउद, व्यवसायी चन्द्र ढकाल, र दिव्या सेक्युरिटिजविरुद्ध गैरकानुनी रुपमा सेयर कारोबार भएको उजुरी परेको थियो । सो उजुरीउपर छानविन गर्दा बोर्डले ढकाल र साउदका छोरा सागर सिंह साउदको कारोबार गैरकानुनी नदेखिएको तर दिव्या सेक्युरिटिज र चन्द्र सिंह साउदले गरेको कारोबार गैरकानुनी रहेको प्रमाणित भएपछि कार्वाही प्रक्रिया अगाडी बढाइएको बताएका छन् । उनका अनुसार साउद र दिव्या सेक्युरिटिजलाई कार्वाही सिफारिस गरी बोर्डमा पठाउने कुरा भएको छ । ‘गैरकानुनी रुपमा सेयर कारोबार भएको भन्ने छानविन समितिको ठहर छ, बोर्डको संचालक समितिले अव के गर्छ, त्यो हेर्न बाँकी नै छ ।’ ती अधिकारीले भने ।

यता बोर्ड अध्यक्ष रमेश कुमार हमालले भने साउदका विषयमा उजुरी परेको र छानविन भईरहेको भन्ने विषय आफुले थाहा पाएको भए पनि, यस विषयमा थप बुझ्न नभ्याएको दाबी गरेका छन् । ‘उजुरी परेको र छानविन भईरहेकोसम्म थाहा छ, छानविनले के निष्कर्ष निकाल्यो भन्ने थाहा छैन । यस विषयमा बुझ्नुपर्छ ।’ अर्थ सरोकारसँग कुराकानी गर्दै हमालले भने, ‘गैरकानुनी काम गरेको भए, कार्वाही भईहाल्छ ।’

‘अनि नेप्सेको पूर्व सीइओलाई पनि कार्वाही गर्न सक्नुहुन्छ त ?’ हाम्रो प्रश्नमा हमालले भने, ‘गल्ती गर्ने जो कोहिलाई पनि कार्वाही हुन्छ र हुनुपर्छ । यो वा त्यो भन्ने हुँदैन ।’

धितोपत्र ऐनको दफा १०१ले यस्तो कसुरजन्य कार्य गर्नेलाई कार्वाहीको व्यवस्था गरेको छ । ऐनको दफा १०१ को ६ र ७ अन्तर्गत यस्तो काम गर्ने साउद र साउदको कारोबार गराईदिने ब्रोकर नम्बर ५९ लाई कार्वाही हुन सक्छ ।ऐनको दफा १०१ को (६) मा कसैले यो ऐन वा यस ऐन अन्तर्गत बनेका नियम वा विनियम बमोजिम पुर्याउनुपर्ने रित नपुर्याई धितोपत्र निष्काशन गरेमा, धितोपत्र बजार वा धितोपत्र व्यवसायीको हैसियतले धितोपत्र कारोबार सञ्चालन गरे गराएमा त्यस्तो काम गर्ने गराउने व्यक्तिलाई बोर्डले पचास हजार रुपैया“देखि एक लाख पचास हजार रुपैयासम्म जरिवाना गर्न सक्ने उल्लेख छ ।

यहि दफालाई टेकेर यो कारोबार गराउने ब्रोकरलाई कार्वाही हुनसक्छ । यस्तै सोहि ऐनको दफा १०१ को (७)मा यो ऐन वा यस ऐन अन्तर्गत बनेको नियम वा विनियम वा सो अन्तर्गत जारी गरिएका कुनै आदेश वा निर्देशन वा बोर्डले तोकिदिएका शर्तहरुको उल्लंघन गरेमा वा आफुले गर्नुपर्ने काम काम नगरेमा वा गर्न नहुने काम गरेमा त्यस्तो व्यक्तिलाई बोर्डले पच्चीस हजार रुपैयाँदेखि देखि पचहत्तर हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना गर्न सक्ने उल्लेख छ । बोर्डले यसअघि यस्तै कसुर गर्नेलाई आर्थिक जरिवाना र १० बर्षसम्म कुनै पनि सूचीकृत संगठित संस्थाको संचालक हुन नपाउनेगरी कार्वाही गरेको थियो । सुशासनको मामलामा रति पनि डराउँदिन भन्ने रमेश कुमार हमाल यतिबेला बोर्डको अध्यक्ष पदमा छन् । नेप्सेको सीइओसमेत भईसकेको व्यक्तिलाई कार्वाही गर्ने आँट उनले देखाउँछन् वा देखाउँदैनन् भन्ने कुरा भने हेर्न बाँकी नै छ ।