काठमाडौँ । सन् २०१९ मा धारा ३७० को खारेजीपछि जम्मू–कश्मीरमा शिक्षा, युवा सशक्तिकरण र महिला विकासका क्षेत्रमा उल्लेखनीय प्रगति भएको छ । नयाँ नीतिहरू र पहलहरूले यस क्षेत्रका युवा र महिलाहरूलाई आफ्नो क्षमता विकास गर्न र उज्ज्वल भविष्य निर्माण गर्नका लागि अभूतपूर्व अवसरहरू प्रदान गरेका छन्। यो परिवर्तनले जम्मू–कश्मीरलाई पुरानो सीमितताबाट बाहिर निकाली नयाँ सम्भावनाहरूको मार्गमा डोर्याएको छ ।
नयाँ शैक्षिक संस्थाहरूको स्थापना
धारा खारेजीपछि शिक्षा क्षेत्रमा क्रान्तिकारी परिवर्तन आएको छ । यस क्षेत्रमा नयाँ र प्रतिष्ठित शैक्षिक संस्थाहरू स्थापना भएका छन्, जसले स्थानीय विद्यार्थीहरूलाई उच्च गुणस्तरको शिक्षा आफ्नै भूमिमा प्राप्त गर्ने अवसर दिएका छन् । जम्मुमा भारतीय प्रविधि संस्थान, जम्मु र अवन्तिपोरामा अखिल भारतीय आयुर्विज्ञान संस्थान र रियासीमा एक नयाँ मेडिकल कलेज को स्थापनाले यस क्षेत्रमा उच्च शिक्षाको परिदृश्यलाई पूर्ण रूपमा परिवर्तन गरेको छ । यी संस्थाहरूले युवाहरूलाई प्राविधिक र व्यावसायिक शिक्षामा पहुँच प्रदान गर्दै उनीहरूको भविष्यका लागि बलियो आधार तयार पारेका छन् ।
छात्रवृत्ति, रोजगारी र प्रतिभाको विकास
सरकारले प्रतिभाशाली विद्यार्थीहरूलाई प्रोत्साहन गर्न विभिन्न छात्रवृत्ति कार्यक्रमहरू सञ्चालन गरेको छ । यी कार्यक्रमहरूले आर्थिक रूपमा कमजोर तर मेधावी विद्यार्थीहरूलाई उच्च शिक्षा हासिल गर्न मद्दत पु¥याएका छन् । युपीएससी जस्ता प्रतिष्ठित परीक्षाहरूमा कश्मीरी युवाहरूको सफल सहभागिताले उनीहरूको क्षमता र नयाँ अवसरहरूको संकेत गर्दछ । दुर्गम क्षेत्रका विद्यार्थीहरूका लागि विशेष पहलहरूले शिक्षामा समान पहुँच सुनिश्चित गरेका छन् ।
युवाहरूका लागि रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्न नियमित रूपमा रोजगार मेलाहरू आयोजना गरिँदैछन् । यी मेलाहरूले युवाहरूलाई रोजगारदाताहरूसँग जोड्न र उनीहरूलाई उपयुक्त रोजगारीका अवसरहरू दिलाउन मद्दत गरेका छन् । स्टार्टअप संस्कृतिलाई प्रवद्र्धन गर्न पनि विशेष ध्यान दिइएको छ । सन् २०२४–२७ को जम्मू–कश्मीर स्टार्टअप नीतिले सन् २०२७ सम्ममा २,००० स्टार्टअप स्थापना गर्ने लक्ष्य राखेको छ, जसमध्ये हाल ८३७ दर्ता भइसकेका छन्। यीमध्ये ३०२ वटा महिला नेतृत्वका उद्यमहरू हुन्, जसले महिला उद्यमीहरूलाई सशक्त बनाएको छ ।
महिला सशक्तिकरण र खेलकुदमा सहभागिता
महिला सशक्तिकरण जम्मू–कश्मीरको विकास यात्राको एक महत्त्वपूर्ण पक्ष बनेको छ । महिला नेतृत्वका स्टार्टअपहरूको संख्यामा वृद्धिले महिलाहरूलाई आर्थिक रूपमा आत्मनिर्भर बन्न प्रोत्साहित गरेको छ । यसका अतिरिक्त, महिलाहरूले खेलकुद र अन्य अतिरिक्त क्रियाकलापहरूमा पनि सक्रिय सहभागिता जनाउन थालेका छन्, जसले उनीहरूको आत्मविश्वास बढाएको छ र समाजमा नयाँ भूमिका खेल्न प्रेरित गरेको छ । दक्षिण कश्मीरबाट आएका युवा सरपंचहरू (ग्राम प्रमुखहरू) को सफलताका कथाहरूले युवा र महिला सशक्तिकरणको प्रत्यक्ष उदाहरण प्रस्तुत गर्दछ ।
यी सबै पहलहरूले जम्मू–कश्मीरका युवा र महिलाहरूलाई केवल शिक्षा र रोजगारीका अवसरहरू मात्र नभई सामाजिक र आर्थिक रूपमा पनि सशक्त बनाउँदैछन्, जसले यस क्षेत्रमा शान्ति, प्रगति र समृद्धिको लागि बलियो आधार तयार पारेको छ ।
