काठमाडौं । नेपालमा पछिल्लो समय देखिएको जेनजी आन्दोलनलाई कतिपयले केवल असन्तुष्ट युवाहरूको तत्कालीन क्रोधको परिणाम भनेर बुझ्न खोजेका छन्। तर यसको जरा निकै गहिरो छ। लामो समयदेखि नेपालमा देखिँदै आएको बेरोजगारी, अवसरको अभाव, र पुराना दलहरूको बेवास्तापूर्ण शासनशैलीले युवाको मनमा निराशा र आक्रोश दुवै जन्माइदिएको छ। यस आन्दोलनलाई विदेशी हस्तक्षेप वा बाह्य षड्यन्त्रसँग जोड्ने प्रयास गरिएका छन्, तर वास्तविकतामा यसमा कुनै बाह्य प्रभाव छैन। यो पूर्ण रूपमा आन्तरिक असन्तोष र नेपाली युवाको आफ्नै आकांक्षाबाट जन्मिएको आन्दोलन हो, जसलाई दमन वा प्रचारद्वारा कमजोर बनाउने प्रयास लोकतान्त्रिक प्रक्रियालाई नै अपमान गर्नु हो।

नेपाल युवाशक्ति सम्पन्न मुलुक हो। करिब दुईतिहाइ जनसंख्या ३५ वर्ष मुनि छ, जसले ठूलो श्रमशक्ति र सिर्जनशीलताको सम्भावना बोकेको छ । तर यिनै युवाहरूलाई देशभित्र रोजगारी दिन नसकिएकोले उनीहरू ठूलो संख्यामा विदेश पलायन भइरहेका छन्। हरेक वर्ष हजारौँ युवा खाडी मुलुक, मलेसिया, कोरिया र अन्य मुलुकमा श्रम गर्न बाध्य छन् । उनीहरूले पठाएको रेमिट्यान्सले नेपाली अर्थतन्त्रलाई धानेको छ, तर यो दीर्घकालीन समाधान होइन। यो संरचना भनेको युवाको सिर्जनात्मक क्षमता र श्रमलाई विदेशी भूमिमा खपाउने मात्र हो। यही निराशाजनक वास्तविकताले उनीहरूलाई सडकमा ल्याएको हो। जेनजी आन्दोलनले यही कुरा उजागर गरिरहेको छ- देशले आफ्ना युवालाई भविष्य दिन सकेको छैन। यो असफलता विदेशी हस्तक्षेपको कारण होइन, आन्तरिक असक्षमता र राजनीतिक बेवास्ताको प्रतिफल हो।

नेपालको भौगोलिक अवस्थालाई यदि सही तरिकाले प्रयोग गर्न सकियो भने देशलाई समृद्ध बनाउन सकिन्छ। दक्षिणतिर भारत, जससँगको सीमा खुला छ र जसको बजारमा नेपालका कृषिजन्य तथा ऊर्जा स्रोतले ठूलो सम्भावना बोकेको छ। उत्तरतिर चीन, जसको औद्योगिक शक्ति र प्राविधिक क्षमता नेपालका लागि विशाल अवसर बनेर उभिएको छ। यी दुवै छिमेकीहरूसँगको सम्बन्धलाई रणनीतिक रूपमा प्रयोग गर्न सकिएमा नेपालको रोजगारी, लगानी र व्यापारिक सम्भावना अनन्त छ। तर दशकौँदेखि दलहरू विचारधारात्मक ध्रुवीकरणमा अल्झिएका छन्—कसैले चीनतर्फ झुक्ने नीति अपनाउँछ, कसैले भारतसँग मात्र निकटता देखाउने प्रयास गर्छ। तर वास्तविक समाधान विचारधारात्मक ध्रुवीकरणमा होइन, आर्थिक सहकार्यमा छ।

जेनजी आन्दोलनलाई अवसरका दृष्टिले पनि बुझ्न सकिन्छ। यो केवल विरोध मात्र होइन, युवाले चाहेको नयाँ मार्गको खोज हो। उनीहरूले रोजगारी मागेका छन्, उनीहरूले पारदर्शिता मागेका छन्, उनीहरूले उद्यमशीलता र प्रतिस्पर्धामा भाग लिन सक्ने वातावरण मागेका छन्। यो माग कुनै विलासी चाहना होइन; यो न्यूनतम अधिकार हो। तर पुराना दलहरूले अझै पनि आफ्ना असफलतालाई स्वीकार नगरी विदेशी हस्तक्षेपको प्रचारलाई अघि सारेका छन्। यसरी दोष बाहिर थोपर्ने अभ्यासले दलहरूलाई क्षणिक लाभ त दिन सक्छ, तर दीर्घकालीन अस्तित्व सुरक्षित गर्न सक्दैन। लोकतन्त्रमा जब जनता उठ्छन्, उनीहरूको असन्तोषलाई प्रचारले दबाउन सकिँदैन।

अब नेपालले गर्नुपर्ने कुरा स्पष्ट छ- ‘एकीकृत आर्थिक एजेन्डा तयार गर्नु ।’ यस एजेन्डाको केन्द्रमा छिमेकीहरूसँगको सहकार्य हुनुपर्छ। जलविद्युतलाई भारत र चीनको बजारमा निर्यात गर्ने दीर्घकालीन योजना बनाउन सकिन्छ। कृषिलाई आधुनिकीकरण गर्दै ठूलो बजारमा निर्यातयोग्य बनाइन्छ भने किसानलाई उत्पादनको उचित मूल्य र युवालाई रोजगारी दुवै दिन सकिन्छ। पर्यटनमा क्षेत्रीय सहकार्य बढाएर नेपाललाई विश्वस्तरीय गन्तव्य बनाउन सकिन्छ। सूचना प्रविधि क्षेत्रमा लगानी ल्याएर स्टार्टअप र नवप्रवर्तनलाई प्रोत्साहन गर्न सकिन्छ। यी सबै सम्भावना कुनै बाह्य हस्तक्षेपले अवरुद्ध गरेको छैन; यसको मुख्य अवरोध भनेको आन्तरिक अस्थिरता, नीतिगत अनिर्णय र राजनीतिक गुटबन्दी हो।

GenZ आन्दोलनले देखाएको असन्तोषलाई सही दिशामा मोड्ने हो भने यसलाई आर्थिक एजेन्डा र छिमेकीहरूसँगको सहकार्यमा रूपान्तरण गर्नुपर्छ। यसरी मात्र यो आन्दोलन सकारात्मक ऊर्जामा परिणत हुन्छ। युवाले माग गरेको अवसर, रोजगारी र पारदर्शिता प्रदान गर्ने काम दलहरूको दायित्व हो। विदेशी हस्तक्षेपको प्रचारमा अल्झिनु भनेको अवसर गुमाउनु हो। नेपालको भविष्य युवामा अडिएको छ, र उनीहरूको चाहनालाई आर्थिक विकासमा रूपान्तरण गर्न सकिए मात्र लोकतन्त्रको आत्मसुधार पनि दिगो बन्नेछ।