×

Live on

रेडियो अर्थ सरोकार

Listen to live radio.

तीन पात्र, जो संविधान नआओस् भन्ने चाहन्थे

LAXMI SUNRISE BANK
GLOBAL IME BANK

तीन पात्र, जो संविधान नआओस् भन्ने चाहन्थे

Artha Sarokar

३ आश्विन २०७३, सोमबार

पढ्न लाग्ने समय: ३ मिनेटभन्दा कम

ठीक एक वर्षअघि, आजैका दिन नेपाली जनताले नयाँ संविधान पाउँदै थियो । बिर्सनु हुँदैन, संविधान प्राप्तिअघिको प्रसव वेदना भने निकै पीडादायी थियो । पहिलो संविधानसभा हठात् रुपमा विघटन गरेर दोस्रो संविधानसभा बनेको २२ महिनापछि नेपाली जनताले लामो प्रतिक्षापछि नयाँ संविधान पाउँदा देशका अधिकांश भूभागमा खुसी र उल्लासको माहोल छाएको थियो । तर, तराई–मधेसका सीमित भूभागमा भने संविधानलाई अस्वीकार गरेकाहरुले भने आगो दन्काइरहेका थिए ।
संविधान जारी हुनुअगावै तराई–मधेसमा सुशुप्त आन्दोलनले संविधान आएलगत्तै विस्फोटको रुप लियो भने त्यही बहानामा भारतले नाकाबन्दीसमेत लगायो । संविधान जारी हुनै लागेको पूर्वसन्ध्यामा भारतले आफ्नो विशेष दूत पठाएर रोक्न खोजे पनि तत्कालीन समयमा प्रमुख तीन दलबीच संविधान जारी गर्ने विषयमा देखिएको मतैक्यताका सामु भारतको केही जोड चलेन । अन्ततः तीव्र असन्तुष्टिको प्रतिक्रियास्वरुप भारतले नाकाबन्दी लगाउनुका साथै आन्दोलनरत मधेसी मोर्चालाई सघाउन नै उपयुक्त ठान्यो ।
संविधान जारी हुनुपूर्व र भइसकेपछि मधेसी मोर्चा र भारतले संविधान रोक्न जेजस्तो भूमिका खेले, संविधान जारी गर्नमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने तीन राजनीतिक दलमध्ये नेकपा (एमाले) बाहेक नेपाली कांग्रेस र तत्कालीन माओवादीका केही नेताले त्यस्तै भूमिका खेले । ती नेताहरु र भारत एवं मधेसी मोर्चाबीच संविधान नआओस् भन्ने सवालमा एकरुपता समेत देखियो । संविधान नआओस् भनेर प्रयत्न गर्नेमा मुख्यतः तीन जना पात्रहरु सतहमा देखा परे– तत्कालीन राष्ट्रपति डा.रामवरण यादव, डा. बाबुराम भट्टराई र गगन थापा ।
डा. रामवरण यादव
संविधान जारी हुने मिति तोकिए पनि अन्तिम समयसम्मै संविधान ल्याउन नहुने अडानमा थिए– तत्कालीन राष्ट्रपति डा.रामवरण यादव । आफूलाई राष्ट्रपति बनाउने नेपाली कांग्रेस, एमाले र एमाओवादीले असोज ३ गते संविधान जारी गर्ने निश्चय गरे पनि डा.यादव भने भारतीय असन्तुष्टि र मधेस आन्दोलनलाई देखाएर तत्काल संविधान जारी गर्न नहुने पक्षमा उभिए ।
०७२ भदौ २३ गते संविधानसभाले नयाँ संविधानको मस्यौदा पारित गरेपछि असोज ३ गते घोषणाको मिति तोकियो । यो अवधिमा संविधान रोक्न बाह्य र भित्री शक्तिहरु पूरै लागिपरे । भारतले त विदेश सचिव एस. जयशंकरलाई पठाएर राष्ट्रपति, प्रमुख दलका शीर्ष नेताहरुलाई ‘संविधान जारी भए भारतले जे पनि कदम चाल्नसक्ने’ भनी धम्की दिए ।
भारतीय पक्षको तीखो दबाब र संविधान ल्याउन नचाहने शक्तिहरुको प्रभावमा परेका डा. यादवले तत्काल संविधान ल्याउन नचाहे पनि प्रमुख राजनीतिक शक्तिबीच देखिएको अभूतपूर्व सहमतिका अगाडि उनको ‘दाल’ गलेन । अन्ततः संविधानको संरक्षकका हैसियतले गत वर्ष असोज ३ गते उनले संविधान जारी गरे ।
डा. बाबुराम भट्टराई
संविधान जारी भएपछि भारतीय पक्ष असन्तुष्ट रह्यो, तर भारतीयहरुकै हाराहारीमा असन्तुष्ट देखिनेमा थिए– पूर्वप्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराई । डा. भट्टराईकै पार्टीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल र हजारौं कार्यकर्ताले संविधान जारी भएकोमा खुसी व्यक्त गरिरहेका बेला डा. भट्टराईले भने संविधानप्रति असन्तुष्टि जारी गरेर आफ्ना समर्थक र शुभेच्छुकहरुको टाउकोमा चीसो पानी खन्याइदिए ।
संविधान जारी भएकोमा बेखुसी देखिएका डा. भट्टराईले संविधानको स्वागतसमेत गरेनन् । संविधानको विरोधमा तराई–मधेसतिर आगो बलिरहेकोले संविधान आए पनि आफू सन्तुष्ट हुन नसकेको अभिव्यक्ति दिएर उनी विवादमा तानिए । संविधानप्रति असन्तुष्टि जनाउँदै मधेस आन्दोलनको सहानुभूति लिन चाहेका भट्टराईले तराई–भ्रमण गर्ने निर्णय पनि गरे । उनले तराई–भ्रमण गर्ने टुंगो असोज ९ गते एमाओवादी र संसद सदस्यको पद त्यागेको घोषणापछि गरेका थिए ।
तर, तराई–मधेसमा आन्दोलनरत पक्षले आफूलाई ‘कदर’ गर्ने मनसाय राखेर जनकपुर झरेका डा. भट्टराईलाई तराईमा टिक्नै दिएनन् । संविधान जारी गर्नेमध्येका एक मतियार भन्दै आन्दोलनरत पक्षले उनलाई तराईमा बहिस्कार गरेपछि चुपचाप राजधानी फर्किए । भट्टराईले त्यसयता तराईको उच्चारणसमेत गर्न चाहेनन् ।
यद्यपि, संविधान जारी नहोस् भन्ने पक्षमा उभिए पनि डा. भट्टराईले संविधान निर्माणमा भने राम्रै भूमिका निभाए । राजनीतिक संवाद समितिको सभापति भएर संविधान निर्माणका क्रममा देखिएका गाँठाहरु फुकाउन उनले खेलेको भूमिकालाई सकारात्मक रुपले हेर्नुपर्छ ।
गगन थापा
गणतन्त्रको ‘ग’ सम्म उच्चारण गर्न डराउने नेपाली कांग्रेसका नेताहरुभन्दा पृथक सोच, अडान राख्ने प्रखर वक्ता गगन थापाले ०६२÷६३ को आन्दोलनताका गणतन्त्रको पक्षमा आफूलाई उभ्याए र नेपाली राजनीतिक वृत्तमा एकैपटक चर्चाको शिखरमा पुगे । तर, उनको गणतन्त्रप्रतिको आस्था त्यतिबेला खोक्रो सावित भयो, जतिबेला उनले संविधानप्रति असन्तुष्टि जाहेर गरे । उनकै पार्टीका सभापति सुशील कोइराला प्रधानमन्त्री भएका बेला जारी भएको संविधानलाई कसको प्रभावमा परेर हो, थापाले असन्तुष्टि जनाए ।
गत वर्ष असोज ३ गते संविधान आउनु हुँदैन भन्ने पक्षमा बाह्य र देशभित्रकै केही शक्तिहरु लागिरहेका बेला त्यही लहरमा थापा पनि मिसिन पुगेका थिए । भनिन्छ, असोज ३ गते संविधान नल्याउन उनले आफ्नै दल कांग्रेसभित्र मात्र होइन, बाहिर पनि लबिङ गरेका थिए । तर, डा. यादव र डा. भट्टराईजस्तै उनको लबिङले कुनै अर्थ राखेन, संविधान जारी भएरै छाड्यो ।
  • पहिलो न्युज 
CITIZEN LIFE INSURANCE
Hamro Parto AD
KAMANA SEWA BIKAS BANK

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

एक्स्क्लुसिभ स्टोरी