काठमाडौं । यतिबेला यो देशको आर्थिक क्षेत्रमा सबैभन्दा बढी चर्चा कोहिको छ भने, त्यो दुर्गा प्रसाईंको छ । कुनै बेला दुई ठुला नेता प्रचण्ड र केपी ओलीलाई आफ्नै घरमा मार्सी चामलको भात खुवाएर चर्चामा आएका प्रसाईं अहिले लघुवित्त, सहकारी र बैंकले २० लाख रुपैयाँभन्दा तलको ऋण मिनाहा हुनुपर्छ भनेर आन्दोलन गरिरहेकाले चर्चामा छन् । विवादको कति पनि प्रवाह नगर्ने प्रसाईले घरमा दुई नेतालाई मार्सी चामलको भात खुवाएपछि कतिले उनको नाम नै मार्सी राखिदिए । तर यसबाट उनी रिसाएनन् बरु मार्सी नामको बियर बनाएर बजार पठाउने प्रयास गरे । यीनका नाममा बैंकको अरवौं ऋण छ ।
आर्थिक व्यवहारका हिसाबले झन्डै ५०० करोड रुपैयाँको ऋण छ उनको । उनले नै आफ्नो २००० करोड सम्पत्ति छ भनिरहेका छन् । दुवै छोराछोरी डाक्टर छन्, पैतृक सम्पति पुग्दो छ, राजनीतिक पहुँच नेपालमा मात्र होइन विदेशमा पनि छ । झापामा जन्मिएका र आफ्नो बाल्यकाल झापा र काठमाडौँ गरेर बिताएका उनको काठमाडौँ र झापा दुवै ठाउँमा घर छन् । र यीनै दुर्गा प्रसाईंको अभिव्यक्ति, आन्दोलन र अभियान अहिले धेरैका लागि टाउको दुखाई बनेको छ । यसमा राप्रपाको राजनीतिक टाउको दुखाई फरक छ, जसका बारेमा कुरा गर्ने प्लेटफर्म यो नहुन सक्छ, तर नेपालका बैंक तथा वित्तीय संस्था, सहकारी, र लघुवित्त भने उनको अभियानका कारण तनावमा छन् ।
उनको ऋण र ऋण ऋण मिनाहा हुनुपर्छ भन्ने आन्दोलनका कारण बैंकर तनाव छन् । उनको आन्दोलनका कारण असुरक्षाको महसुस भएको भन्दै अहिले ७७ वटै जिल्लामा गृहले बैंक तथा वित्तीय संस्थाका कर्मचारीहरुलाई सुरक्षा दिनु भनेर सर्कुलर नै जारी गरेको छ । दुर्गा प्रसाईंको बोलीले अराजकता बढायो भन्ने बहस शहरका होटल होटलमा, विभिन्न संघमा, र यतिसम्मकि राष्ट्र बैंकमासमेत भईरहेको छ । तर प्रसाईं अविराम आफ्नो अभियानमा लागि रहेका छन् । विभिन्न अन्तर्वार्ताका क्रममा वा आफ्नो अभियानको कार्यक्रमको भाषणमा उनले गरेका भाषण केहि सत्य छन्, केहि अर्धसत्य छन्, केहि भ्रामक छन् र केहि कपोकल्पित पनि छन् । तर उनी यसरी भाषण दिन्छन् कि सुन्नेले उनको कुरा सबै ठिक छ भनेर पत्याईदिन्छन् ।
दुर्गा प्रसाईंको अभिव्यक्ति, आन्दोलन र अभियानले धेरैको टाउको दुखाएको छ । र उनका कारण सबैभन्दा बढी बैंक तथा वित्तीय संस्था र ती निकट संघको दुखेको छ । प्रसाईंले बोलिरहेका अभिव्यक्तिले अहिले यसै पनि गाह्रो स्थितिमा ऋणीहरु थप किस्ता तिर्न चाहिरहेका छैनन् भन्ने बुझाई छ बैंकरहरुको । प्रसाईंकै अभिव्यक्तिका कारण बैंकरहरु असुरक्षित भए भन्ने रिपोर्ट छ बैंकरहरुलाई र गृह मन्त्रालयले यहि कारण देशभर सर्कुलर नै जारी गरेर बैंक तथा वित्तीय संस्थाका कर्मचारीलाई सुरक्षा दिनु भनेको छ । उनका भाषणले अहिले व्यवसायीक रुपमा समस्यामा परेका धेरै ऋणीहरु, ओहो, ऋण मिनाहा पो भईहाल्छ कि वा उनको आन्दोलन सफल भए बैंकले केहि सहुलियत दिन्छ कि भन्ने आशमा छन् । तर स्वयम् उनका भाषणले समग्र बैंकिङ प्रणालीमै समस्या ल्याएको तर्क बैंकरहरुको छ ।
नेपालमा कुनै पनि बैंकले भारतबाट आयात गरेर गुण्डा पाल्दैनन् । रिकभरीका लागि केहि बैंकले स्थिति अनुसार अलि बढी नै गर्ने गरेको सत्य भए पनि यसरी संख्या नै तोकेर ऋण असुल्न गुण्डा प्रयोग एनआईसी एशियाले गरिरहेको छ र ती गुण्डा भारतबाट आएका हुन् भन्ने कुरामा कुनै पनि सत्यता छैन । यसो त प्रसाईंले बुझेर यो कुरा बोलेका पनि होइनन् । उनलाई कसैले चिट दियो, र उनले त्यहाँ जे लेखेको थियो, त्यहि बोलिदिए ।
आफ्नो भाषणका क्रममा प्रसाईंले बैंकरहरुले ऋणीलाई सुत्न बोलाएजस्ता गम्भीर आरोपहरु लगाईरहेका छन् । किस्ता नतिरेका लघुवित्तका ऋणीहरुले बोलेको कुरा कति सत्य हो वा कति झुट हो भन्ने तथ्यतिर नगई उनले हुबहु सोहि भाषा बोलेर यो आरोप फैलाईरहेका छन् । जसले बैंकरहरुको प्रतिष्ठामाथि पनि आंच आउने देखिएको छ ।
दुर्गा प्रसाईंले उठाएका केहि विषय जायज र गम्भीर छन् । तर उनले जसरी यी सब तथ्य प्रस्तुत गरिरहेका छन्,त्यसले उनका सहि माग पनि ओझेलमा पर्ने खतरा बढेको छ । उनले उठाएका व्यवसायीका पीडाभित्र धेरै सत्यता छ, तर यहि कुरा पनि जुन शैलीमा उनी प्रस्तुत गरिरहेका छन्,यसले उनलाई आलोचना गर्ने ठाउँ दिएको छ । र त राप्रपाका अध्यक्ष नै उनलाई बैंक ठग भनिरहेका छन् । उनले बैंकबाट लिएको ऋणको चर्चा चौतर्फी छ र उनले लिएको ऋण जोखिमयुक्त भयो भन्ने चर्चा पनि चौतर्फी छ ।
व्यवसायी दुर्गा प्रसाईंले करिब ५०० करोड रुपैयाँ ऋण लिएका छन् । ग्लोबल आईएमई बैंकको नेतृत्वमा प्रसाईंको झापास्थित बिएन्डसी मेडिकल कलेजमा ऋण लगानी भएको थियो । उनी भनिरहेका छन् मैले तिर्नुपर्ने किस्ता र ब्याज समयमा नै बुझाएको छु, तर बैंकरहरु भानिरहेका छन्, प्रसाईंले तिर्नुपर्ने किस्ता सबै तिरेका छैनन् । उनले बैंकमा ऋण लिँदा कागजपत्रहरु पनि किर्ते गरेको आरोपसमेत उनीमाथि छ । तर उनले उनीमाथि लागेका सबै आरोपहरु गलत भएको दाबी गरिरहेका छन् ।
दुर्गा प्रसाईंले लिएको ऋण झन्डै ५०० करोड छ । कति ऋणको उनले किस्ता तिरेका पनि छन् । तर बैंकहरुले उनका कतिपय ऋणमा जोखिम देखेका छन् । समयमा किस्ता नआएको भन्दै बैंकले फलोअप गरेपछि उनी आफ्नो ब्याज पूँजीकरण हुनुपर्ने भन्दै अदालत गए र अदालतले पनि उनकै पक्षमा आदेश दियो । जसका कारण उनले बैंकलाई तिर्नुपर्ने मोटो रकम पूँजीकरण भएर बसेको छ र बैंकले अव सो ब्याज तत्काल पाउने सम्भावना छैन । यसो त प्रसाईंलाई कागज किर्ते गरेर ऋण लिएको आरोपसमेत लाग्ने गरेको छ । यहि कारण बैंकहरुले उनलाई दिएको ऋणमासमेत जोखिम देखिरहेका छन् ।
प्रसाईं यतिबेला आन्दोलनमा छन् । प्रसाईंले ‘लडाकु जत्था’ नै बनाएर बैंकविरुद्ध उतारेपछि बैंकरहरू त्राहिमाम छन् । उनको ऋण त परको कुरा, बैंकरहरु अन्य ऋणीको ऋण असुल्नसमेत सकिरहेका छैनन् । दुर्गा प्रसाईंले वित्तीय अनुशासन नै खल्बल्याउने गरी अभिव्यक्ति दिँदै हिँडेको भन्दै बैंकरहरू थप सशंकित बनेका हुन् । यस विषयमा नेपाल बैंकर संघले पनि पटक पटक छलफल गर्ने र राज्यलाई गुहार्ने काम गरिरहेको छ ।
हो यतिबेला व्यवसायीलाई समस्या छ । व्यापार नभएपछि व्यापारीहरु समस्यामा छन् । तर सो समस्याको समाधान ऋण तिर्दैनौं भनेर गरिएको आन्दोलनले दिंदैन । ऋण लिएपछि बैंकलाई ऋण तिर्नुपर्छ । ती व्यवसायीले पनि बुझेका छन् कि जसरी उधारो लगेपछि सामान लैजानेले पैसा तिर्नुपर्छ त्यसरी नै ऋण लिएपछि बैंकलाई ऋण तिर्नुपर्छ । तर ब्यापार नभएका बेला बैंकको किचकिच सुन्नुभन्दा दुर्गा प्रसाईंको आन्दोलनमा गएर नाच्नु ठिक मानिरहेका छन् धेरै व्यवसायीहरुले । राज्यले यसको भने निकास दिनैपर्छ ।
