बेइजिङ । युक्रेनमाथिको रुसी आक्रमणपछि प्रतिबन्धले घेरिएको मस्कोलाई बचाउने चिनियाँ प्रयासमा ठूलो चुनौतीहरु देखिएका छन्। रेन्मिन्बी-रुबल लेनदेनमार्फत रूसलाई आर्थिक रूपमा सहयोग गर्ने चिनिाँयोजना साकार हुन्छ वा हुँदैन भन्ने विषयमा विभिन्न कोणबाट टिप्पणीहरु भइरहेका छन्। यदि बेइजिङले मस्कोसँग कुनै पनि आर्थिक तथा व्यापारिक सम्झौता अथवा समझदारी गरेको अवस्थामा अमेरिकी कोषणमा रहेको ३.२ ट्रिलियन अमेरिकी डलर चिनियाँ रकम वाशिङ्टनले फ्रिज गर्नसक्ने त्रास पनि रहेको छ।
युक्रेन युद्धको प्रारम्भिक दिनहरूमा चीनले पूर्वी युरोपेली देश युक्रेनमा रहेको रूसी आक्रमणलाई आक्रमणु भन्न अस्वीकार गर्दै मस्कोमाथि अमेरिकी नेतृत्वको लगाएको प्रतिबन्धको निन्दा गरेको थियो। तर मस्कोले स्वतन्त्र राज्यको मान्यता दिएका दुईवटा राज्यहरु डोनेट्स्क र लुगान्स्कलाई पनि चीनले मान्यता दिने कुरामा समर्थन गर्न भने सकेन। युक्रेनका दुई क्षेत्रहरुलाई मान्यता दिएको ७२ घण्टापछि मस्कोले २४ फेब्रुअरीमा आक्रमण सुरु गरेको थियो।
त्यसपछि युक्रेनमा रुसले गरेको आक्रमणकै बीचमा चीनमा रहेको एसियन इन्फ्रास्ट्रक्चर इन्भेस्टमेन्ट बैंकले (एआईआईबी), जसमा मस्को पनि एक साझेदार हो, रुस र बेलारुससँग सम्बन्धित सबै गतिविधिहरू स्थगित गर्ने घोषणा गर्यो। तर, विश्वले यसको ध्यानाकर्षण गराउनुअघि नै रुससहित पाँचै देशको समान हिस्सा भएको ब्रिक्सको न्यू डेभलपमेन्ट बैंकले रुससँगको सबै लेनदेनलाई युद्धका कारण उत्पन्न अनिश्चितता र प्रतिबन्धको कारण रोक्ने घोषणा गरेको छ। युक्रेनमाथिको रुसको आक्रमणको विरुद्धमा संयुक्त राष्ट्रसंघीय सुरक्षा परिषद्मा दुईपटक मतदान नगरेको चीनको कूटनीतिक भ्रम सिर्जना गर्ने बानी छ। पछिल्लो समय अफगानिस्तान र म्यानमारको सन्दर्भमा चीनको चरित्रको यस्तो विशिष्टता अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले देखिसकेको छ।
खासगरी अफगानिस्तानको सन्दर्भमा काबुलमा तालिबान नेतृत्वको सरकारलाई मान्यता दिएर चीनले प्रमुख भूमिका खेल्ने देखिन्छ। अफगानिस्तानबाट अमेरिकी फिर्ती पछि बेइजिङले चालेका हरेक कदमले विद्रोह प्रभावित देशमा अमेरिकाले छोडेको खाली ठाउँ चीनले लिने रणनीति अपनाइरहेको छ। अमेरिकाले अफगानिस्तान छोडेको झण्डै आठ महिना बितिसक्दा पनि चीनले अफगानिस्तानका जनतालाई सार्थक सहयोग गरेर भूपरिवेष्ठित राष्ट्रमा देखिएको मानवीय संकट समाधान गर्न सकेको छैन। अफगानिस्तानलाई २० करोड युआन बराबरको आपतकालीन मानवीय सहायता दिने वाचा गर्ने पहिलो विदेशी राष्ट्र चीनले अहिलेसम्म उक्त सहयोग पुर्याउन भने सकेको छैन।
युक्रेन संकटको सन्दर्भमा चीनले संयुक्त राष्ट्रका लागि रुसी स्थायी नियोगका १२ रुसी कूटनीतिज्ञहरूलाई निष्कासन गर्ने अमेरिकी निर्णयको निन्दा गरेको छ। अर्कोतर्फ, विश्वलाई यो सार्वभौमसत्ता सम्पन्न राष्ट्रमाथि आक्रमणको विरुद्धमा रहेको देखाउन बारम्बार भन्छ-‘हामी सधैं सबै देशको सार्वभौमसत्ता र भौगोलिक अखण्डताको सम्मान गर्ने संयुक्त राष्ट्र बडापत्रको उद्देश्य र सिद्धान्तका आधारमा अन्तर्राष्ट्रिय विवादको शान्तिपूर्ण समाधानको वकालत गर्छौं।’
बजार र डलर केन्द्रित अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय प्रणालीको खातिर चीन युरोपेली संघ र अमेरिकासँगको सम्बन्धलाई खतरामा पार्न चाहँदैन। कोरोना महामारीका कारण चिनियाँ अर्थतन्त्र खुम्चिएको समयमा चीनले आफ्नो आर्थतन्त्र सुधार गर्न अमेरिकासँग सन्तुलन कायम गर्न चाहन्छ। चिनियाँ नेताहरूले आफैंले २०२२ मा करिब ५.५ प्रतिशत वृद्धि हासिल गर्ने लक्ष्य राखेका छन्। जुन ३० वर्षमा सबैभन्दा न्यून हो, तर विश्लेषकहरूले चिनियाँ अर्थतन्त्रबारे गरेको अनुमानभन्दा उच्च रहेको अर्थशास्त्रीहरुले बताइरहेका छन्।
सन् २०२२ मा चिनियाँ अर्थतन्त्र ४ प्रतिशतको हाराहारीमा बढ्ने बताइएको थियो। गोल्डम्यान साक्सले सन् २०२२ मा चीनको आर्थिक वृद्धिको प्रक्षेपण यसअघिको ४.८ प्रतिशतबाट घटाएर ४.३ प्रतिशतमा पुर्याइसकेको छ। जापानको वित्तीय होल्डिङ कम्पनी नोमुराले पनि सन् २०२२ मा चीनको अर्थतन्त्र ४.३ प्रतिशतले वृद्धि हुने प्रक्षेपण गरेको छ। विश्व बैंकले सन् २०२२ मा चिनियाँ अर्थतन्त्र ५.१ प्रतिशतले वृद्धि हुने प्रक्षेपण गरेको थियो। बेलायती वुड्स संस्थाले उच्च ऋण, लगातार आपूर्ति श्रृंखला अवरोधहरू र कोरोना भाइरस-सम्बन्धित प्रतिबन्धहरूले चीनको आर्थिक गतिविधिलाई खतरामा पार्ने भएको छ।
त्यसैगरी, अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषले सन् २०२२ मा विश्वको दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्रको ४.८ प्रतिशत र २०२३ मा ५.२ प्रतिशत वृद्धि हुने प्रक्षेपण गरेको छ। आफ्नो पछिल्लो प्रतिवेदनमा आईएमएफले उपभोक्ता खर्चमा कोभिड–१९ को प्रकोपको प्रभाव र सम्पत्ति बजारमा गिरावट आएको उल्लेख गरेको छ।
यस पृष्ठभूमिमा, यदि चीनले स्पष्ट रूपमा रुससँग आर्थिक संलग्नता जारी राखेको अवस्थामा चिनियाँ अर्थतन्त्रमा पनि ठूलो धक्का लाग्ने विश्लेषकहरूले चेतावनी दिएका छन्। रुसको केन्द्रीय बैंकको सम्पत्ति फ्रिज गर्नेदेखि (यसको डलर रिजर्भको ६३) बिलियन अमेरिकी डलर पहुँच गर्न सक्ने क्षमतालाई सीमित गर्दै स्विफ्ट मेसेजिङ प्रणालीबाट आफ्ना बैंकहरूलाई हटाउनदेखि मानिसहरू र व्यवसायहरूलाई यसको वित्तीय संस्थाहरूसँग बजारमा कारोबार गर्न प्रतिबन्ध लगाइको छ। ग्यास र तेलको आयातमा पनि प्रतिबन्ध लगाइएको छ। संयुक्त राज्य अमेरिका र यसको पश्चिमी गठबन्धनले मस्कोमा लगाएको प्रतिबन्धहरु रुससँग राजनीतिक, आर्थिक, सैन्य वा विज्ञान तथा प्रविधि र अन्तरिक्षको क्षेत्रमा संलग्न हुन चाहने देशहरू पनि कठोरताको छायाँमा पर्ने भएका छन्।
