काठमाडौँ । काश्मीरी फेरेनबारे विभिन्‍न भनाइहरु रहेका छन् । कसै-कसैले मुगल सम्राट अकबरले कश्मीर भ्यालीमा लामो कपडाको रुपमा यसलाई चिनाएको विश‍्वास गर्छन् भने कसैले फेरन फारसी यात्रीहरुले हिउँदको चिसोबाट आफूलाई जोगाउन यस्तो कपडाको आविष्कार गरेको भन्‍ने विश्वास गरिन्छ ।

तर, लोकप्रिय मान्यता के छ भने अकबरले बहादुर काश्मीरलाई नियन्त्रणमा राख्‍न र उनीहरुलाई अल्छी जीवनशैलीको लत बनाउने कवचकव रुपमा प्रयोग गरेका थिए । उनले ६ अक्टोबर, १५८६ मा काश्‍मीर कब्जा गरेपछि उनले काश्‍मीरीलाई नियन्त्रणमा लिन यस्तो पहिरन सुरु गरिएको थियो । 

काश्मीरीहरूले शक्तिशाली मुगल सेनालाई उपत्यकामा प्रवेश गर्न दिएनन र उनीहरूलाई वीरतापूर्वक लडे । अकबरले तत्कालीन काश्मीरी राजा युसुफ शाह चक चलाखीपूर्ण तरिकाबाट मित्रताको प्रस्ताव गरेका थिए । उनलाई दिल्लीमा निम्ता गरिएको थियो । जब राजा दिल्ली गए, उनलाई पक्राउ गरियो र बिहारको जेल पठाइयो, जहाँ उनी मरे र उनलाई गाडिदिए । उपत्यका बाहिरका राजासँगै मुगल सेनाले उक्त जग्गा कब्जा गर्न र कश्मीरीहरू फेरनमा बाँधिएको सुनिश्चित गर्न सजिलो भएको थियो ।

जे भए पनि सिद्धान्त के हो भने फेरनले वास्तवमा ढिलोपनको अनुभूति दिन्छ र यस्तै भावनाहरू यस समयमा लम्बाउन चाहन्छ । कसैलाई जो शौक हुनसक्छ, उसले आलस्यको प्रशंसामा यो कपडाको आविष्कार गर्‍यो र यसलाई माया गर्ने कश्मीरीलाई हस्तान्तरण गर्‍यो । “कश्मीरको उपत्यका” पुस्तकमा सर वाल्टर लरेन्सले अकबरलाई यो कपडाको आविष्कार गरेको आरोप लगाए । सन् १८८९-९४ मा लरेन्स जम्मू र काश्मिरको बस्ती आयुक्त थिए ।

बेलायती मिसनरी र शिक्षाविद् टिन्डेल बिस्कोले आफ्नो “कश्मीर इन सन रट” र फरानको बारेमा भनेका छन्, “अफगानले काश्मीर जित्दा उनीहरूले पुरुषलाई महिलाको जस्तै लुगा लगाउन बाध्य पारे । उनीहरूको चरित्र अनुरूप रहन ।” काश्मीरीहरू मुगल वा अफगान वा उनीहरुपछि आउनेहरूलाई मन पराउँदैनन् । तर उनीहरुको फेरनलाई कयौं गुणा फेरनलाई प्रेम गर्छन् । 

फेरन काश्मिरी संस्कृतिको हिस्सा हो, र राजनीतिको पनि । केही दिनअघि मात्रै पनि दुई वरिष्ठ नेताहरूले आफ्नो पार्टीको राष्ट्रिय सम्मेलनमा सहभागी हुँदा तिनीहरू डिजाइनर फेरेन लगाएका थिए । डा फारुख अब्दुल्लाह, उनका छोरा उमर अब्दुल्लाह र अन्यहरू विदेशी नयाँ फेरेनमा आएका थिए । १०६ मा जब प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी काश्मीर गएर सम्बोधन गर्दा पनि उनले फेरन पहिरिएका थिए। वास्तवमा त्यहाँ धेरै राजनीतिज्ञहरू उपस्थित थिए र उनीहरुले पनि फेरन पहिरिएका थिए । केवल अपवादमा फेरन नलगाउने नेताहरुमा जवाहरलाल नेहरु र शेख मोहम्मद अब्दुल्ला थिए । उनीहरुका कुनै पनि तस्बिरमा फेरन पहिरिएको देखिदैन । 

फेरन एक लामो पोशाक हो । काश्मिरी पुरुषहरू, महिला र केटाकेटीहरूले यसलाई लगाउँदछन् । परम्परागत फेरन लामो हुन्छ, घुँडा मुनिसम्म । तर यसको आधुनिक विविधता छोटो र आधुनिक शैलीमा छ । फेरनअन्तर्गत तपाईंले काश्मीरी फायरपटलाई कांग्री पनि भनिन्छ । यसले काश्मीरी संस्कृतिको ऐतिहासिक निरन्तरता झल्काउँछ, किनकि उनीहरूले लुगामा कुनै गम्भीर परिवर्तन गरेका छैनन् । १५ औं शताब्दीका व्यक्ति यदि आज श्रीनगरको सडकमा अचानक उठ्छन् भने उसले फेरनलाई पक्कै पनि उसको युगको रुपमा चिन्‍न सक्छ।

क्यालिफोर्नियादेखि सिंगापुरसम्म, काश्मिरीहरूले प्रतिबन्धको आदेशविरुद्ध आफ्नो आक्रोश व्यक्त गर्न भेलामा चित्रहरू पोस्ट गरेका थिए । -पब्लिक न्युज एजेन्सी