काठमाडौँ । भारतले सौर्य ऊर्जा क्षेत्रमा उल्लेखनीय प्रगति गर्दै विश्व ऊर्जा नक्सामा नयाँ छवि बनाइरहेको छ । पछिल्ला वर्षहरूमा ३४५० प्रतिशतको आश्चर्यजनक वृद्धिले भारतको सौर्य ऊर्जा उत्पादनलाई केवल वैकल्पिक स्रोतको रूपमा नभई ऊर्जा नीतिको केन्द्रमा ल्याएको हो । यो वृद्धि केवल उत्पादन क्षमतामा सीमित छैन, यसको प्रभाव नीति निर्माण, अन्तर्राष्ट्रिय समझदारी, र हरित प्रविधिमा समेत देखिन थालेको छ ।
सन् २०१० मा भारतले सौर्य ऊर्जा क्षेत्रमा प्रवेश गर्दा त्यसलाई प्रायः परीक्षण चरणकै रूपमा हेरिएको थियो । तर अहिले, भारत सौर्य ऊर्जा उत्पादनमा विश्वको शीर्ष पाँच मुलुकमध्ये पर्छ । २०२५ को सुरुतिरै भारतको कुल सौर्य ऊर्जा क्षमता ८० गीगावाट नाघेको छ, जुन सन् २०१४ मा केवल २.६ गीगावाट मात्र थियो । यसले देखाउँछ कि भारतले पारम्परिक ऊर्जा स्रोतमा निर्भरता घटाउँदै स्वच्छ उर्जातर्फ निर्णायक कदम चालेको छ ।
मोदी सरकारले सुरू गरेको ‘अन्तर्राष्ट्रिय सौर्य गठबन्धन’ र ‘वन सन, वन वर्ल्ड, वन ग्रिड’ जस्ता योजनाहरूले भारतको वैश्विक नेतृत्वलाई पनि स्पष्ट बनाइरहेका छन् । यसैबीच देशभित्र स्मार्ट सहर, ग्रामीण विद्युतीकरण, र कृषि सिंचाइमा सौर्य प्रविधिको प्रयोग तीव्र गतिमा बढेको छ ।
सरकारले ‘उर्जा आत्मनिर्भरता’ नीति अन्तर्गत सौर्य उपकरण उत्पादनमा स्वदेशीकरणलाई प्राथमिकता दिएको छ । यसले चीनको उपकरणमा निर्भरता घटाएको छ र घरेलु उद्योगहरूलाई प्रवर्धन गरेको छ । साथै, युवाहरूका लागि रोजगारी सिर्जना, वातावरणीय सुधार, र दीर्घकालीन आर्थिक सन्तुलनमा समेत यसको सकारात्मक प्रभाव देखिएको छ ।
भारतको सौर्य ऊर्जा क्रान्ति अब केवल पर्यावरणीय विकल्प होइन, राष्ट्रको रणनीतिक उर्जा नीति र विश्व राजनीतिको एक महत्त्वपूर्ण हिस्सा बनिसकेको छ ।
