भारत । भारतमा नयाँ कृषि नियमविरुद्ध किसानहरुको आन्दोलनले छिमेकी मुलुकमा किसानहरुलाई प्रेरणा दिईरहेको छ । भारतमा नयाँ कृषि नियमविरुद्ध लामो समयसम्म जारी किसानहरुको आन्दोलनले विश्वकै ध्यान तानेको छ । छिमेकी मुलुक पाकिस्तानका किसानहरुले पनि भारतीय किसानहरुमाथि सहानुभुति देखाएका छन् । भारत सरकारको नयाँ नियमले विपन्न किसानहरु माथि कठोर कदम दर्शाएको टिप्पणी गरिएको छ । यो नीतिले कृषि उत्पादनमाथि तोकिएको मुल्य सुरक्षा भत्काउने योजना रहेको बताईको छ । सामान्यतया कृषि नियमले कुनै पनि किसानले जो कोही लाई आफ्नो ईच्छा अनुसार मुल्य तोकेर सामान बिक्रि गर्न अनुमति दिएको हुन्छ ।

भारतमा किसानले गत नोभेम्बर यता सरकारको कृषि नियमविरुद्ध आन्दोलन गरिरहेका छन् । तर भारतीय नीति निर्माताहरुले भने यो नीतिले किसानहरुको आय वृद्धि गर्ने र धेरै ग्राहकहरुलाई सामाग्री बेच्न सक्षम बनाउने दाबी गर्दै आएका छन् । किसान र सरकारबीच वार्ताहरु जारी रहेपनि यो समस्या समाधान हुने कुनै छाँटकाँट देखिएको छैन र किसानहरु नयाँ दिल्ली सीमामा बसेर धर्ना दिईरहेका छन् । भारतमा यो कदमका लागि किसानहरुले विश्वस्तरबाट नै समर्थन पाईरहेका छन् । छिमेकी मुलुक पाकिस्तानमा पनि किसानहरुले यस्तै समान समस्या भोगीरहेका छन् । तर भारतीय किसानहरुले जस्तो सरकारको प्रतिरोध गर्न असफल भइरहेका छन् ।

भारतमा जस्तै पाकिस्तानको अर्थतन्त्रमा विशेषगरि ग्रामीण क्षेत्रमा कृषिको महत्वपूर्ण भुमिका रहेको छ । सरकारको तथ्यांक अनुसार पाकिस्तानमा कुल ग्राहस्थ उत्पादनको १८ दशमलव ९ प्रतिशत कृषिले ओगटेको छ, त्यस्तै ४२ दशमलव ३ प्रतिशत श्रमशक्तिको जनजीवन कृषिमा नै निर्भर छ । तर भारतको विपरित पाकिस्तानमा ठुला भूमि धनीहरुले राज्य नीतिमा प्रभाव जमाई कृषि क्षेत्र नियन्त्रण गर्ने गरेको पाईन्छ । साना तथा मझौला मात्रामा भूमी नियन्त्रण भएका किसानहरुको कुनै प्रभाव छैन । सरकारको सहकार्य र समर्थन नभएका कारण पनि पाकिस्तानमा किसानहरुले समस्या भोग्नुपरेको पाकिस्तान किसान ईत्तेहाद समूहका प्रमुख खालिद महमुद खोखरले बताए ।

भारतीय किसानहरुले भन्दा पाकिस्तानी किसानहरुले धेरै समस्या भोगीरहेको उनले थपे । कोभिड १९ महामारिको समयमा प्रधानमन्त्री इमरान खानले विभिन्न क्षेत्रमा सहयोग कोष खडा गरेको र कृषि क्षेत्रलाई ६३ अर्ब रुपैँया छुट्टाएको तर त्यो कोषको एक रुपैयाँ पनि किसानहरुले देख्न नपाएको खोखरले गुनासो गरे । पाकिस्तानमा कृषि उत्पादन खर्च वृद्धि भईरहेको तर सरकारले भने किसानहरुलाई सस्तो मुल्यमा उत्पादन बेच्न लगाएको कारण कृषिमा समस्या आएको प्रमुख खोखरले बताए । यो हिसाबले कृषि क्षेत्र दिगो नरहने पनि उनले चेतावनि दिए । पाकिस्तानमा कृषि क्षेत्र खस्किदै गएको कृषि पत्रकार सइद मुघल बताउँछन् ।

धेरै लामो समयसम्म कपास निर्यात कर्ता बनेको पास्तिानले हाल कपास आयात गरिरहेको अवस्थामा रहेको उनले बताए । पाकिस्तानमा किसानलाई सरकार विरुद्ध आन्दोलन चर्काउन पनि सजिलो छैन । गत नोभेम्बरमा लाहोरस्थित किसानको आन्दोलनमाथि सुरक्षाकर्मीको कारबाहीमा एकको ज्यान गएको थियो । भारतमा किसानको आन्दोलनलाई स्थानीय समुदायहरुले पनि साथ समर्थन दिने, तर पाकिस्तानमा त्यस्तो अवस्था नभएका कारण पनि आफ्नो माग पुरा गर्न नसकिने अवस्था रहेको खोखरले बताए ।